Bertrand Russell Batı’da 20. yüzyılın en özgün düşün ve yazın insanlarından biridir bence. Onu daha çok, Batı Felsefe Tarihi kitabından tanıyoruz. Siyaset, iktidar ve toplum üzerine yazıları soğuk savaş dönemi solcuları tarafından pek ilgi görmedi. Görmedi çünkü sadece “devrimci şiddet”i değil, şiddetin hiçbir türünü benimsemiyordu. Siyasi meselelerde başlıca gündemi savaş karşıtlığı, vicdan ve adalet gibi konular oldu.
Bertrand Russell, Birinci Dünya Savaşı yıllarında sosyalizme sempati duyan Avrupalı genç bir gazetecidir. 1917 Ekim Devrimi birçokları gibi onu da heyecanlandırır. Lenin’le röportaj yapmaya karar verir ve bu hayalini 1919’da gerçekleştirir. Lenin’le Bolşevik devrimin geleceği üzerine uzun bir söyleşi yapar. Russell anılarında Lenin’le yaptığı söyleşide büyük bir hayal kırıklığına uğradığını söyler. Lenin’i çok iradeci ve maddeci bulur. Lenin’in insanları her şeye ayarlanabilir bir makine gibi düşündüğünü, insanların ruhsal bir varlık olduğunu göz ardı ettiğine tanık olur. Rus edebiyatının, sanatının geleceğinden kaygı duyar ve Ekim devrimine olan inancı sarsılır. Russell o görüşmede Lenin’i çok heyecanlı bulduğunu ve eleştirilerini yapamadığı için sonraki yıllarda pişmanlık duyar. Russell’a göre insanı öteleyen her devrim ideoloji kaybeder. Buradan baktığı için de 1917 Ekim Devrimi üzerine sonradan pişman olacağı büyük sözler kurmaktan imtina eder. Russell bir başka yazısında Marx’ın felsefesinin de insani olmaktan uzak olduğunu söyler. Ona göre, “Mutluluk getirecek bir felsefe sevecenlikten ilham almalıdır. Marx işçi sınıfının mutluluğunu ister gibi görünse de asıl istediği burjuvanın mutsuzluğudur. Bu nefret unsuru sebebiyle felsefesi felaket doğurmuştur.”
Bertrand Russell’ın Che Guevara’ya cevabı…
Che Guevara gençliğinde çok sıkı bir Bertrand Russell okurudur, Latin Amerika’yı dolaşırken onun kitaplarını yanından eksik etmez. Che Guevara anılarını okurken fark etmiştim. B. Russell okuyan biri nasıl şiddet yanlısı olur sorusunu bazen sorarım kendime.
Russell, Che Guevara üzerinde olumlu etkiler bırakmış olacak ki, Küba devriminden sonra Bolivya’ya gitmeden önce Bertrand Russell’a bir mektup yazar. Bolivya’da başlatacağı gerilla savaşının takipçisi olması ve uluslararası kamuoyunda savunması için ricada bulunur. Russell’ın buna tepkisi örnek alınacak türdendir. “İnsan öldüren bir davayı haklı bulamam ve savunamam.” der. Bu konuda uzun yıllardır Russell gibi düşünüyorum. İnsan öldüren hiçbir dava haklı bulunmamalı ve savunulmamalıdır.
Bize devrim lazım değil, vicdan lazım; adalet lazım…
Russell Sorgulayan Denemeler kitabında “Bir insan rasyonaliteden uzaklaştığı ölçüde, başkalarını inciten şeylerin kendisini de inciteceğini göremez; çünkü nefret ve haset onu köreltmiştir. Bu nedenle, bilerek gözetilen kişisel çıkarın en yüce ahlâk ilkesi olduğunu savunmuyorsam da eğer bu ilke yaygın olarak benimsenirse dünyanın şimdi olduğundan çok daha iyi bir dünya olacağında ısrar ediyorum.” (Sorgulayan Denemeler, s. 54, Say Yay.)
Bertrand Russell sadece bizde değil, tüm dünyada okullarda okutulsa bazı şeylerin değişeceğine inanıyorum. Çoğumuz, eğer bir ülkede devrim olursa orada işlerin düzeleceğine güllük gülistanlık olacağına inandık. Bu koca bir yalandı. İçinde vicdanın adaletin olmadığı devrimlerin ve örgütlerin hepsi zalim oldu. Bu yüzden her şeyden önce bize vicdan lazım, adalet lazım!
Hapishanede B. Russell okuduğumda örgüt sorumlularının tepkileriyle karşılaşıyordum. Bu örgüt aklına göre, devrimin bunca önceliği varken reformist devrimci olmayan bir yazarı okumak anlamsızdı. Oysa genç yaşlarımdan beri Russell’ın siyasi düşüncelerini çok kıymetli buluyordum. Hayatınızda öyle yazarlar vardır ki, hayata bakış açınızı değiştirirler. B. Russell da benim için bu yazarlardan biridir. Şiddet bağımlısı bir örgüt geçmişinden, şiddet karşıtı bir duruma gelmek kolay değildir. Barışık olduğum kişiliğimi, severek okuduğum bu gibi yazarlara borçluyum. Bunlara olan saygı sevgim sonsuzdur. Vicdan ve adaletten yoksun olan devrim ve devrimcilerin tümü zalim oldular. Bir toplumun neleri kimleri okuduğu çok önemlidir. Eğer eski alışkanlıklarımızı değiştirmek istiyorsak, ilk önce okuduğumuz kitapları yazarları değiştirerek çoğaltarak başlayabiliriz.
Bertrand Russell’ın Kitaplarından ve Yazılarından Alıntılar
Mutlu Olma Sanatı
“Sıradan insan kişiliğinin özellikleri içinde çekememezlik en kötüsüdür; çekememezlik, yalnız kötülük yapma eğilimine yol açmaz, kişiyi mutsuz da eder. Çekemez olanlar kendilerinin olanlardan sevinç duyacaklarına başkalarının elindekiler yüzünden acı çekerler.”
“Hiç kimseden, yaşamını başkası uğruna temelden değiştirmesini beklememeliyiz.”
“İnsan kendi yükselişi için diğer insanları bir ham madde gibi görmekten gerçek bir gönül doyumu sağlayamaz.”
Sorgulayan Denemeler
“İnsanlar ‘hakikati’ sadece kendilerinin bildiklerini sandıkları için birbirlerine zulmederler.”
“İnsanlığın iki tür ahlâk anlayışı vardır: Biri sözünü edip uygulamadığımız diğeri, uygulayıp sözünü etmediğimiz.”
Aylaklığa Övgü
“Kendi uygarlığını doğru perspektiften görmenin belli üç yolu vardır. Bunlar da seyahat, tarih ve antropolojidir.”
“Tatlı bir yalan söylersen on kişi seni alkışlar, acı bir gerçek söylersen sekiz kişi sana saldırır. Ama iki kişi sorgulamaya başlar. O iki kişiye selam olsun.”
“Belki de artık, zihni serbest bırakan, saat tarafından idare edilmeyen yeni bir yaşama biçimine geçmeliyiz. Yavaşlamayı ve hayattan öğrenmeyi, ruhsal anlamda tekâmül etmeyi hayatımızın öncelikli hedeflerinden birisi kılmalıyız..”
“İster bir propagandist ister bir Saray soytarısı olarak hizmetini budala zenginlere satmaya razı olduğu sürece, modern entellektüelin yağlı bir kuyruk bulması, bol gelir sağlaması hiç de zor değildir.”
İktidar
“Başkaldırı olmasa, insanlık durgunluktan kokuşur ve adaletsizliği giderecek çareden yoksun kalırdı.”
Yetke ve Birey
“Üzüntü, endişe ve öfke hiçbir işe yaramayan duygulardır.”
”İnsanlık köleliği bulduğundan bu yana güçlüler başkalarına acı vererek mutluluğa kavuşabileceklerine inanmışlardır.”
Kapak görseli kaynağı: https://www.dunyabizim.com/
