PKK’nin hendek savaşlarındaki başarısızlığını gerekçelendirmek için ileri sürülen iki argüman var: Biri, PKK’nin halkın devlete karşı ayaklanacağına duyduğu güvendir. Buna göre, PKK 7 Haziran’da elden edilen % 13’lük oyu, hendek ve barikatlara bir destek olarak yorumladı. Bir de PKK üst yönetimine şehirlerden gönderilen raporlar var. Gerek yazılı olarak iletilen raporlarda ve gerek yüz yüze yapılan görüşmelerde halkın ayaklanmaya hazır olduğu belirtildi. PKK de bu raporlara ve bilgilere itimat ederek savaşı şehirlere taşıdı.

Bunun gerçeğe tekabül ettiği kanısında değilim. Zira HDP’nin seçim zaferini, halkın siyaseti öne çekmek iradesinin bir yansıması olarak görülmesi gerektiğini anlatan birçok analiz yazıldı, çizildi. PKK’nin bunlardan haberdar olmadığı düşünülemez. Kaldı ki uzun boylu analizlere bile gerek yoktu. Halkın arasında yapılacak küçük bir gezinti, insanların savaştan bezdiğini, problemlerin siyasi olarak çözülmesini talep ettiklerini ve oylarıyla da bunun önünü açmak istediklerini görmek için yeterdi. Gözünü gerçeklere kapatmayan herkes, halkın demokratik siyasete arka çıktığını görebilirdi. Bunun “savaşa onay” olarak okunmasının imkanı yoktu.

Keza, PKK’nin kentlerden gönderilen raporlara bel bağlayarak savaşı başlattığı da çok su götürür. PKK merkezine yerelden her zaman çok sayıda rapor gelir. PKK yönetimi bir karara varmadan önce, bu raporları çeşitli kaynaklara doğrulatır. Yani “Halk, savaşı bekliyor” diyen bir rapor aldığında alelacele harekete geçecek bir örgüt değildir. Raporlar gelir ama salt bunlara dayanılarak harekete geçilmez.

Nitekim PKK’nin eski yöneticilerinden Hüseyin Turhallı, eskiden beri örgüte bu tarz raporların geldiğini ama bunların sadece zamanlama üzerinde etkili olabileceğini belirtiyor:

“Mesele sadece bu raporlar değil. Rojava ayağı var, bir ihtimal dışarıdan verilen bir umut var. Tabii bir de devletin kışkırtmalar var. Raporlar ancak ve ancak zaman üzerinde etkili olur. PKK’de bir plan ve program varsa raporlar sadece onun zamanını belirler.” [1]

PKK’nin beklemediği hamle!

Bir diğer argüman ise, PKK’nin devletten bu kadar sert bir hamle beklemediğidir. Bizatihi PKK yöneticilerinin sözlerine atıf yapılarak savunuluyor bu argüman. Önce 29 Mart’ta Murat Karayılan, şehirlerdeki hendek stratejisinin yanlış olduğunu ifade eden bir açıklama yaptı. Karayılan’a göre “Şehirlerde bu düzeyde bir savaş yaşanmasına gerek yoktu.”

Akabinde Duran Kalkan’ın beyanı geldi. “Ağır bir bilanço oldu. Bu düzeyde saldırı beklemiyorduk; yanılmışız, hata yapmışız. Düşman da olsa karşımızdaki güçlerin insan olduklarını sanıyorduk” diyen Kalkan öngörülerin doğru çıkmadığını belirtiyordu.

Bu argümanın da olan-biteni açıklayabildiği kanısında değilim. “Devletten bunu beklemiyorduk” tarzı açıklamalar iki sebepten ötürü inandırıcılık taşımıyor: Bir kere, PKK bu kadar naif bir örgüt değil. Devletle 40 yıldır savaşıyor ve devlet PKK’yi ne kadar tanıyorsa PKK de devleti o kadar iyi tanıyor. PKK, hangi damarına bastığında devletin ne tür tepki vereceğini herkesten çok iyi biliyor. Nizamettin Taş, bunu çok açık bir şekilde ortaya koyuyor:

“Devlet çok mecbur kalırsa uçağı kaldırırdı. Devlet gelir tankla yıkar gider. İsterse on dakika içinde bitirir. Bu tür ayaklanmalarda istediğin kadar kahramanca savaş. Sen kendini tecride, ölüme yatırmışsın. O a geliyor zamana yayıyor ve bütün Kürtler bir daha ayaklanma çıkarmasın diye gözdağı veriyor. Devlet ‘ayaklanırsan sonun böyle olur’ demeye getiriyor. Sonradan bazı PKK yöneticileri özeleştiri verdiler.’Biz Türkiye devletinin bu kadar vahşi olduğunu bilmiyorduk’ dediler. PKK 40 yıldır Türk devletinin soykırım uyguladığını söylüyor, bunu nasıl bilmeyecek? Devlete karşı ayaklanacak o da merhametli mi davranacak? Bunu bilmeyecek kadar bilinçsizler mi? Tam tersine çok iyi biliyorlar.”[2]

İkincisi, PKK’nin göz önündeki tahribata rağmen şehir savaşlarını sürdürmedeki kararlılığıdır. Sur ve Cizre’de çatışmalar nihayetlendiğinde ortaya bir savaş enkazı çıkmıştı. Devletin artık nasıl davrandığı belli olmuştu. Eğer sorun Kalkan’ın ifade ettiği gibi sorun devlet şiddetini öngörememek olsaydı, devletin bu reaksiyonu tahlil edilir ve savaş diğer şehir merkezlerine taşınmazdı. Ancak öyle olmadı, PKK aynı stratejiyi, Nusaybin, Yüksekova ve Cizre’de de sürdürdü.

“Pardon!”

Bu itibarla, PKK’nin şehir savaşı tercihi, yerelin merkezi yanlış yönlendirmesine ve PKK’nin devletin karşı atağını iyi hesap edememesine bağlanamaz. PKK’nın ana bir hedefi vardı; bu hedefe ulaşmak için izlenen yolda meydana gelen kayıplar ve yıkımlar ödenmesi gereken bir bedel olarak düşünüldü. Lakin hedefe varılamadı ve her açıdan büyük bir tahribat yaşandı. Bu da bir sorgulamayı kaçınılmaz kıldı.

Zannım o ki; bu iki argümanın piyasaya sürülmesindeki gaye, PKK merkezi yönetiminin sorumluluğunu perdelemek veya en azından azaltmaktı. Fakat ortaya çıkan tablo o kadar ağır oldu ki, bu tür bir sorgulamanın önüne geçilemez. Altan Tan’ın deyimiyle “7 bin Kürt genci hayatını kaybetmişse sadece ‘pardon’ diyemezsiniz.”[3] Şehir savaşlarına karar verenler, er ya da geç, bunun sorumluluğunu üstlenmek mecburiyetinde kalacaklar.

Devam edeceğim…

PKK’nin şehir savaşlarında başarıya ulaşabilmesi başlıca iki şarta bağlıydı: Birincisi, halkın bu hendek, barikat ve silahlı özyönetim stratejisine destek vermesiydi. İkincisi de, devletin zaaf göstermesiydi. Fakat her iki mevzuda da işler PKK’nin istediği gibi gitmedi.

İlk olarak halk, PKK’nin ummadığı bir kararlılıkla, çatışmaların kent merkezine taşınmasına tepki gösterdi. Hendeklerin ve barikatların arkasında durmadı, silahlı özyönetim ilanlarına iltifat göstermedi. Halk silahlar patladığı andan itibaren halk evini barkını terk etti ve yollara düştü. Göç etmek mecburiyetinde kalanların iki önemli özelliği vardı:

– Biri, kahir ekseriyetinin HDP seçmeni olmasıydı. Yoğun çatışmaların yaşandığı ilçelerde HDP’nin oy oranı % 80 seviyelerinde seyrediyordu.
– Diğeri ise, ekonomik piramidin en alt basamağındaki kesimini oluşturmasıydı. Çoğu, 1990’larda devletin uyguladığı zorunlu göç politikasının kurbanlarıydı. Geçmişte de, bugün de yaşamlarını çok güç koşullar altında sürdürüyorlardı.

PKK belki biraz da bu sosyolojiye güvenerek, çatışmaları başlattı. Ancak halk çatışmalara katılmayı reddetti. Halkın ret kararı, dört sebebe bağlanabilir:

a. PKK’nin hedefi ile uyguladığı metot arasındaki uyumsuzluk devasaydı. Zira PKK bağımsız bir devleti reddediyor, dahası bağımsız bir Kürt devletini gericilik olarak nitelendiriyordu. Bazen özerklik, bazen de “özyönetim” diyor, ama nihayetinde Türkiye ile birlikte yaşamayı öngörüyordu. Bir özerklik için şehirleri harabeye çevirmenin ve binlerce insanı ölüme göndermenin ise halk nezdinde bir izahı yoktu.

b. Çözüm süreci, bu meselenin çözümünde başka bir yolun mümkün olduğunu göstermişti. İnsanlar barışın tadını almıştı. Siyasete güvenildiğinde ve demokratik mekanizmalara ağrılık verildiğinde, dün “olmaz” denilen birçok şeyin bugün “olduğunu” tecrübe etmişti. Kaldı ki ortada siyaseti güçlü kılacak birçok kaynak (parlamento, belediyeler, medya ağı, sivil toplum kuruluşları, vb.) mevcuttu. PKK ve HDP’den istenen ve beklenen, eldeki bu imkânların siyasete teksif etmeliydi. PKK’nin bunu yapmak yerine silaha davrandı, halk da bunu tasvip etmediğini açığa vurdu.

“Hendek kazmak bir delilik”

c. Sosyoloji yerinde durmuyor değişiyordu. Kürt illerinde gözle görülür bir orta sınıflaşma vardı. Kentler yeniden inşa ediliyor, yeni ve modern semtler doğuyor, alım gücü yükseliyor, mobilizasyon artıyordu. Ekonomik açıdan ortanın altında yer alanlar da, yaşam standardını yükseltmeyi ümit ediyordu. Orta sınıflaşmanın tesiri iki yönlüydü: Bir taraftan kimlik taleplerini (anadil, yönetime katılma, vb.) keskinleştirdi. Diğer taraftan da kitlelerin militanlaşmasının önüne set çekti. Kürtler taleplerinin arkasında duruyordu. Ama bunun için şiddeti değil, siyaseti tercih ediyorlardı.

d. Hepsinden mühimi halk kırk yıldır mağduru olduğu çatışmanın kazandırdığı deneyimden süzdüğü bilgi ile bu yolun bir yere varmayacağını biliyordu. Yine en büyük zararı kendilerinin ve çocuklarının göreceğini, kendi hayatlarının bir felakete dönüşeceğini hissediyordu.

Çatışmaların yaşandığı dönemde New York Times muhabiri Robert F. Worth, bölgeye gelip PKK’lilerin arasına karıştı ve hendeklerin gerisindeki hayatı 19 sayfalık bir haberle gazetesine taşıdı. Worth haberinde, bazı PKK’lilerin yapılanların yanlış olduğunu kendisine itiraf ettiğini söylüyordu:

“Hendeklerin arkasında geçirdiğim sürede PKK içinden sessiz de olsa çatlak seslere şahit oldum. Bunlardan biri 24 yaşındaki bir kadın keskin nişancıydı: “Kobani’de savaşırken sonuç alacağımızı biliyorduk. Burada bir sonuç alamazsınız. Ben sonuç getirmeyen bir şey için ölmek istemem. İnsanlar soruyor: Bu hendekleri kazmak doğru muydu?”

Worth’a göre, dokuz aylık çatışmaların ardından Kürt vatandaşlarının çoğu ve özellikle orta sınıf Kürtler “PKK’nin hendek kurup devlete karşı isyan etme stratejisinin bir delilik olduğunu” düşünüyordu. “Cizre’deki esnaflardan biri yıkılan evini göstererek, ‘Gençler hendek kazmaya başlayınca onları ikaz ettik yapmayın dedik, bize sizi koruyacağız dediler. İşte sonuçlar ortada” diye konuştu.”

Devletin cevabı

İkinci olarak, PKK’nin çatışma tercihi, zafiyet bir yana, devlet tarafından şevkle ve heyecanla karşılandı. Zira devlet, çözüm süreci boyunca sahayı PKK’ye fazla kaptırdığını düşünüyordu. PKK’nin kamu güvenliğini ihlal etmesinden ve hâkimiyet alanını genişletmesinden de rahatsızdı. PKK’nin paralel bir devlet erki gibi faaliyet göstermesini devlet –varlığına ve vasfına yönelik- bir tehdit olarak kodladı. PKK silaha davranmasını fırsat bilerek bu tehdidi bertaraf etmek için tüm güçlerini sahaya sürdü. Ülke içinde ve dışında PKK’ye karşı çok yoğun operasyonlar yaptı. Şehirlerde hendek ve barikatları kaldırdıktan sonra, kırsala döndü.

Şehir savaşları esnasında Irak ve Suriye analojileri yapılıyor ve bilhassa PKK’nin Suriye’deki kazanımlarına atıfla Türkiye’deki stratejisine bir haklılık çerçevesi oluşturulmaya çalışılıyordu. Oysa Irak ve Suriye ile Türkiye’nin karşılaştırabilmesinin olanağı yoktu. Her iki ülkede Kürtlerin güce dayalı araçlarla kendi bölgelerinde teritoryal bir egemenlik kurmalarını sağlayan üç dinamik vardı:

– Merkezi devlet, varoluşsal bir krize düşmüştü.
– Kürtlerden ziyade ülke genelinde bir siyasi istikrarsızlık ve ayaklanma vardı.
– Uluslararası güçlerin doğrudan bir müdahalesi söz konusuydu.

Her üç dinamik açısından da Türkiye farklı bir noktada. Güçlü bir merkezi devlet var. Hükümete karşı genel bir başkaldırı bahis konusu değil. Devlet, uluslararası arenada güçlü bağlar sahip. Türkiye, NATO üyesi ve dünyanın en büyük 17. ekonomisi. Dolayısıyla Irak ve Suriye’de iş gören yöntemlerin Türkiye’de iş görmeyeceği belliydi.

Başarının ölçütü

Nitekim görmedi. PKK; başarılı olamadı. Burada “başarı” derken bir hususun altını çizmek gerekir. Sanrım PKK yöneticilerinin başarıdan kastı, orduyu tamamen yenmek değildi. Herhalde onlar da, devleti bütünüyle bölgeden çıkaracaklarını, bir ya da birkaç yerde yönetimi bütün boyutlarıyla ele geçireceklerini, devlet güçlerinin giremediği ve kelimenin gerçek manasında kurtarılmış bölgeler oluşturabileceklerini düşünmemişlerdir. Bunun imkânsız olduğunu bilebilecek tecrübeye sahiptirler.

Kanımca PKK’nin amacı, bir ayaklanma tablosu ortaya çıkarmaktı. Sivillerin kitleler halinde devlete isyan ettiğini gösteren bir manzara yaratılabilse, PKK gayesine ermiş olacaktı. Bu Türkiye’yi hem içerde, hem de dışarda çok zorlayacak, köşeye sıkıştıracak ve PKK’nin elini güçlendirecekti. Ancak bu da olmadı, PKK bu hedefine de varamadı.

Devam edeceğim…

[1] http://www.serbestiyet.com/Gundem/hendek-kazmak-hataydi-690472

[2] (Bu konuda daha ayrıntılı bir okuma için: Cuma Çiçek-Vahap Coşkun; Dolmabahçe’den Günümüze Çözüm Süreci: Başarısızlığı Anlamak ve Yeni Bir Yol Bulmak, Barış Vakfı Yayını, Nisan 2016, https://tr.boell.org/sites/default/files/nisan_raporu_turkce.pdf)

Kemal Kılıçdaroğlu’nun hala tartışılan bir kaset operasyonuyla Deniz Baykal’ın yerini almasıyla kolay yoldan CHP’nin yenileneceği ve değişeceği varsayımı aradan geçen altı yılda çökmüş durumda. Kılıçdaroğlu’nun genel başkanlığında geçen son altı yıl, bugün itibarıyla ‘Yeni CHP’ iddiasının ve umudunun tükendiği dönem olarak tarihe geçmiş durumda. Bu dönem CHP içinde hizipleşmenin arttığı ve parti içi güven sermayesinin azaldığı bir zamanı da ifade ediyor. CHP artık Türkiye’nin temel meselelerinde bir parti programı ve ideolojisi etrafında bir arada siyaset yapan bir parti hüviyetini kaybetmiş durumda.

Tek önceliği ve ortak yönü, Erdoğan ve AK Parti karşıtı cephede meşru veya gayrimeşru mümkün bütün yol ve yöntemlerle strateji üretmek olan CHP, “bölünmüş parti” karakterini taşıyor. Kılıçdaroğlu bir genel başkan olarak bu bölünmüş partiyi yönetebilecek ve bir arada tutabilecek bir performans gösteremiyor. Kılıçdaroğlu ve hizbi bu başarısızlığı örtmek ve parti içi hizip çatışmasını engellemek için, Erdoğan ve AK Parti karşıtlığı üzerinden gerginlik ve kriz çıkarmak dışında bir seçenek üretemedi. Ancak bu seçenek o kadar çok ve hoyratça kullanıldı ki, Kılıçdaroğlu ve hizbi “yalancı çoban” konumuna düşmüş durumda. Nitekim son olarak şehit cenazelerinde yaşanan gerginlik, Kılıçdaroğlu’nun artık kendi hizbi dışındaki CHP’yi harekete geçirmekte zorlandığını gösterdi.

Karşıtlık dozunu artırmak

CHP Kılıçdaroğlu’nun hizbi dışında kabaca Ulusalcı/Kemalistler ve sosyalist sola/ HDP’ye yakın duran üç hizbe bölünmüş durumda. Kılıçdaroğlu’nun hizbi dışında kalan hiziplerin de CHP’nin değişmesi ve yenilenmesi bahsinde tutarlı bir program ve kadroya sahip olduklarına ilişkin bir işaret yok. Kılıçdaroğlu hizbinin parti içindeki iktidarını devam ettiren de bu durum zaten. Diğer hizipler de CHP için bir umut vaat etmiyor. Hatta tam aksine diğer hiziplerden herhangi birinin parti içinde iktidara gelmesi halinde, CHP’nin gerçekten bölünmesinin önünü açabileceği endişesi ağır basıyor. Kılıçdaroğlu ve hizbi, biraz da bu endişe dolayısıyla partideki iktidarlarını devam ettirebiliyor. Ancak Türkiye’nin temel meselelerine ilişkin yaşanan krizler, Kılıçdaroğlu ve hizbinin elini zayıflatıyor ve CHP’deki merkezkaç eğilimleri güçlendiriyor. Bu durumu örtmek ve parti içindeki iktidar mücadelesini engellemek için ise Erdoğan ve AK Parti karşıtlık dozunu artırmak dışında bir formül bulunamıyor.

CHP kendi içindeki ve Türkiye’deki probleme müdahale etme kabiliyetini kaybettikçe, parti dışındaki ve hatta ülke dışındaki gelişme ve krizlere umut bağlayan irrasyonel bir siyasete savruluyor. CHP’ye akıl veren kurmaylar, demokratik seçim kampanyalarından Mısır’daki Sisi darbesine kadar birbiriyle telif edilemeyecek seçenekleri her hafta model olarak öneren bir çaresizlik içinde savruluyor. Her başarısızlık CHP kurmaylarını ve CHP genel merkezini asabileştiriyor ve giderek dengesini kaybeden bir reaksiyonerliğe hapsediyor. Öyle ki giderek intihar bombacısı haleti ruhiyesi içinde, kendilerini yok ederek karşı cepheye azami zarar verecek strateji okumaları yapıyorlar. Toplumla, rakip parti ve zümrelerle yaşanan kutuplaşma ve çatışma giderek parti içinde taşınıyor. Başarısızlığın sebebi giderek daha yakınlarda, parti içindeki hiziplerde, parti içindeki diğer kimliklerde aranıyor. Parti içindeki mücadele giderek bir iç savaş mantığıyla ele alınmaya başlanıyor.

Bu mantık, CHP’nin parti içinde ve dışındaki güven ve ikna kabiliyetine ciddi zarar veriyor. Böylece Kılıçdaroğlu ve hizbi başta olmak üzere, CHP’deki bütün hizipler fasit dairenin içine düşüyor.

CHP, siyasi tabloyu değiştirecek bir hamleyi kendi içinden yapamadıkça Ergenekonculardan Paralel Devlet Yapılanmasına, imzacı akademisyenlerden liselilere kadar her kesimden bir tür Mehdi bekler gibi irrasyonel bir pozisyona savruluyor. Bir arada olamayacak aktörlerle hızla müttefik olabilen CHP, birbiriyle telif edilemeyecek argümanları peş peşe savunmaktan çekinmiyor. Bu durum aslında CHP’nin kuruluş döneminin tarihine ve mantığına uygundur. CHP krize girdikçe kuruluş dönemindeki reflekslerine dönüyor. Ancak CHP kuruluş döneminde bir iktidar partisiydi ve devletin partisiydi. Dolayısıyla bu savruluşları izah etmesine gerek kalmayacak bir iktidara sahipti. O dönemde CHP kimseye hesap vermeyen, tam aksine muhaliflerden topluma herkese hesap soran bir pozisyona sahipti. CHP çok partili hayata geçtikten sonra da “kendi muhalefette fikirleri devlette iktidarda” kalmayı başarmıştı. Bugün ise CHP her anlamıyla muhalefette… CHP ve Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu artık yaptıklarının hesabını vermek ve gerekçelerini izah etmek durumunda olduğunun farkında… Arkasında bürokratik iktidar ve devletin itibarı yok. Bu yüzden de CHP, bu savruluşlarının gerekçelerini topluma ve kendi tabanına anlatmak zorunda kalacak.

CHP bugün hayatın normal akışı içerisinde birbirine selam vermeyecek, hatta yüz yüze geldiklerinde kavga edecek aktörleri çatısı altında toplamış durumda. Erdoğan ve AK Parti karşıtlığı üzerinden bir araya gelen bu aktörler, açık bir başarısızlıkla karşı karşıyalar. CHP, politik sabır ve meşruiyet isteyen demokratik siyaseti değil, gayrimeşru yöntem ve aktörlerle hemen, acil, kesin bir devirme siyaseti arasında ikincisini tercih etti. Bu siyasette başarısızlık halinde “Kurtlukta kural düşeni yemektir” hükmünün uygulanacağının farkındadır. Bu kurala göre tasfiye edilen Deniz Baykal’ın yerine getirilen Kemal Kılıçdaroğlu, kuralın şimdi de kendisi için işlediğinin farkında. Bu yüzden bir yandan hala işe yarabileceğini diğer yandan da kendisinin gidişinin maliyetini kuralı uygulayıcılara hatırlatmak istiyor. Kılıçdaroğlu’nun açıkça üstelik hanım bir siyasetçiye küfretmesinin,  “Başkanlıktan kan çıkar” demesinin ve iktidarı sokak hareketleriyle tehdit etmesinin sebebi oyunun bu kuralında yatmaktadır.

Kılıçdaroğlu ve CHP, iktidarı ele geçirmek için şeytanla dahi işbirliği yapabileceğini göstermiş bir sicile sahip… Şeytanla işbirliği büyük güçlerle işbirliği yapmak gibidir: Kazanırsanız büyük payı büyük güç alır, kaybederseniz maliyeti büyük güç size ödetir. CHP ve Kılıçdaroğlu şimdi şeytanla yaptığı ittifaka rağmen kaybetmenin ağır faturasıyla karşı karşıya…

Kılıçdaroğlu “arabayı devirdiği” için artık kendisine yol gösteren çok oluyor. Gün geçmiyor ki parti içinden dışından Kılıçdaroğlu’na bir eleştiri yapılmasın, bir akıl verilmesin… Bu kervana en son Kılıçdaroğlu’nun siyasetbilimi doktorası yapan oğlu da katıldı. CHP’ye sokaklardan uzak durun ve seçmenlere ulaşmak için evlerle gidin diyen Kerem Kılıçdaroğlu, CHP’nin tarihi, ideolojik,  sosyolojik açmazlarından hiç bahsetmiyor. CHP bu problemlerle seçmenin evine girdiğinde bir kez daha yüzleşecek. Çünkü CHP kadrolarının ezici kısmı gittikleri evlerin yüzde 80’inde kendilerini tutamayıp seçmenlerin hayat tarzıyla kavga edecek. Bu bakımdan CHP kadrolarının evlere gitmesinin, CHP’nin oyunu artırmaktan ziyade azaltacak sonuçlar vermesi kuvvetle muhtemeldir.

Kreşlerde de örgütlenmeli

Görüldüğü üzere CHP henüz propaganda tekniklerinden öteye program, ideoloji, tarih, sosyoloji katmanlarına geçebilmiş değil. Bütün akademik hayatlarını darbe ve sokak hareketleriyle hükümet devirme teknik ve stratejilerine hasretmiş CHP’nin organik aydınları, CHP’nin normal ve demokratik bir parti olmasının önündeki temel engele dönüşmüş durumda… Bu yaz yeni darbe ve devrim teknikleriyle yeni akademik döneme hazırlanan CHP’nin organik akademisyenlerinin, liseler yetmez kreşlerde de eylemci bebeler örgütlemeliyiz şeklinde yeni ve parlak fikirlerle şeytanlarla anlaşmayı denemeleri muhtemeldir. Kendi pozisyonlarını “cinnet siyaseti”yle açıklayan CHP’nin organik akademisyenleri varken Kılıçdaroğlu’nun ve CHP’nin burunlarını demokrasi oyununa sokmasını uzunca bir süre beklememeliyiz. Ancak CHP tabanının talep ve şikayetlerinin cinnet siyasetini, ecinni akademisyen ve siyasetçileri ilanihaye taşımasının mümkün olmadığını unutmamak lazım. CHP’liler şeytandan önce ecinni akademisyen ve siyasetçileri taşlayarak, bu ecinni taifesinin ve şeytanın şerrinden kurtulmadıkça amellerinin demokratik karşılığı seçim sandığında bir kere daha yanmak veya bu sefer çarpılmak olacaktır.

Star Açık Görüş, 18.06.2016

7 Haziran, PKK ve HDP için bir dönüm noktasıydı. Halkın siyasi mekanizmalara ve çözüme olan gösterdiği büyük teveccüh, PKK’yi bir seçim yapmak zorunda bıraktı. Her silahlı örgütün başına gelen PKK’nin de başına geliyordu; yola siyasetle mi, yoksa silahla mı devam edileceğine bir karar vermesi gerekiyordu.

Aslında, bu konuda PKK elini daha önceden açmıştı. 2013-Newroz’unda Öcalan, silahın miadını doldurduğunu, artık mücadelenin siyasi alanda verilmesi gerektiğini belirtmiş ve çözüm süreci de bu hat üzerinden ilerlemişti. Keza PKK’nin tepe isimlerinin tamamı da, defaten, sorunun silahla bitirilmesinin imkânının bulunmadığına ve çözümün mutlaka siyasette aranması gerektiğine dair açıklamalar yapmışlardı. Dolayısıyla 7 Haziran’dan sonra verilecek kararda bir sıkıntı olmaması icap ederdi. PKK, siyaseti güçlendirecek bir hamle de bulunmalıydı.

Ne var ki PKK, 7 Haziran’a beklentilerin hilafına bir tepki gösterdi. Seçim sonuçları hemen herkes tarafından “halkın, Kürt meselesinde inisiyatifin siyasette olmasını istediği” biçiminde tercüme edildi. İnsanlar, otuz yılı aşan çatışmalardan bezmişti. Bunun herhangi bir çözüm üretmeyeceği ve çıkmaz bir yol olduğu tecrübeyle sabitti. Çatışmalar bitmeli, siyaset ipleri eline almalı, öncelikleri belirleme ve karar verme mevkiine siyasetçiler geçmeliydi. Ezcümle, silahın yerini siyaset almalıydı.

Elbette herkes, PKK’nin HDP üzerindeki tesirinden haberdardı. Sorunun aşılması için PKK’nin HDP’lileşmesi gerekiyordu. Bunun yolu da güçlü bir siyasi temsilden geçiyordu. Altı milyon oyda, % 13’ü aşan destekte ve 80 milletvekilinde ifadesini bulan bu güçlü temsilden umulan, PKK’yi siyasi bir organizasyona dönüştürmesiydi.

PKK’nin hoşnutsuzluğu ve HDP’ye ayar

PKK, bu tablodan memnun olmadı. Sorunu çözme babında parlamentonun ve siyasetin iş görebilme ihtimalinin büyümesini PKK bekasına dönük bir tehdit olarak algıladı. Her meselenin halli için parlamentoyu ve siyaseti adres gösteren bir anlayışın hâkim olması halinde, kaçınılmaz olarak PKK’deki dağdaki varlığı ve elindeki silahı sorgulanacak, PKK kamuoyundan gelecek “Siyasetle bir çare bulmanın olanağı varken dağ başında işiniz ne?” sorusuna daha çok muhatap olacaktı.

Ortadoğu’da işlerin karıştığı ve bilhassa Suriye’de önüne bir fırsatın çıktığını düşündüğü bir vasatta PKK, kamuoyunun kendisine böyle bir taleple gelmesini istemedi. Öyle ki, seçimin hemen ardında elde edilen büyük başarıyı itibarsızlaştırdı. HDP’nin zaferin tadına varmasına müsaade etmedi. Yerli yersiz devreye girip HDP’ye ayar çekti. Kısa bir süre sonra da, ateşkesi bitirdiğini ilan etti, devrimci halk savaşı çağrısı yaptı.

PKK’nin önceliği Suriye

Çatışma, böyle bir fonda başladı. Siyaset korkusu PKK’nin tekrar silaha başvurmasının amillerinden biri. Ama PKK’nin şehir savaşlarına girmesi salt buna bağlanmaz. PKK’nin çatışma tercihini açıklamak için, bu fona işlenecek dört önemli nedenden bahsedilmelidir:

1. Ortadoğu’da tozu dumana katan gelişmeler PKK’nin önceliklerini ve Türkiye’ye dönük stratejisini değiştirdi. Müzakere yoluyla Türkiye’de Kürt meselesini çözmekten ise Suriye’deki hâkimiyet alanını korumak ve büyütmek PKK için çok daha öncelikli bir hal aldı. PKK, Suriye’de iç savaş konjonktüründe kısa bir sürede üç kantonun yönetimini eline geçirdi. Ancak bu kantonlar bir toprak bütünlüğü oluşturmuyordu. Kantonlar arasında IŞİD ve ÖSO’nun elinde tuttuğu alanlar da vardı. PYD, dış desteğin de yardımıyla, toprak birliğini sağlamak istedi. Bu, Türkiye ile PKK yeniden karşı karşıya getirdi. Zira Türkiye sınırında tümüyle PKK egemenliğinde bir yapılanmaya izin vermeyeceğini açıkça ilan etti ve buna uygun bir tavır aldı.

PKK, bana göre büyük bir yanlış içeren, Türkiye’nin bu siyasi tavrını fiili yönetimini tahkim etmesinin önündeki en büyük engel olarak okudu ve ateşkesi bitirerek sokak savaşını başlatan düdüğü çaldı. Böylece bunun karşısında yer aldığında maliyetin ne denli büyük olacağını göstererek Türkiye’yi kendi çizgisine zorlamayı hedefledi.

“Taşeron savaşı”

2. Türkiye ve PKK’nin Suriye’de ortak bir zeminde buluşamamaları çözüm sürecini de tıkadı ve tarafları farklı arayışların içine girmeye itti. Her iki taraf da, sahada etkili olan güçlerle daha sağlam bir ilişki trafiği kurmaya yöneldi. Sahadaki mevcut şartların daha avantajlı kıldığı PKK, Ortadoğu yeni ve karmaşık bir ağın içine girdi. 40 yıldır Türkiye’deki silahlı mücadelesinde kavuşamadığı desteğe, Suriye’de IŞİD’e karşı verdiği mücadele sayesinde erişti. Gerek gerek bölge devletlerinin (Suriye ve Irak) ve gerek bölge dışı güçlerin (ABD ve Rusya) desteğini arkasına aldı.

Türkiye’nin, PKK’ye arka çıkan bu güçlerin hepsiyle değişen oranlarda sorunları var. Ortadoğu’da kartlar yeniden karılıyor ve dengeler kökünden sarsılıyor. Böylesi bir düzlemde PKK’nin Türkiye’ye karşı sahaya sürülmesinde, bölge içi ve dışı güçlerin gayeleri ve bu doğrultuda PKK’yi yönlendirmeleri göz ardı edilemez.

PKK’nin dâhil olduğu ağın amacı, Türkiye’nin Ortadoğu’ya müdahil olmasını önlemek veya müdahalesini en aza indirmekti. PKK’nin şehir savaşı karşısında bütün ilgisini ve gücünü içe yöneltmek zorunda kalan Türkiye, yeniden şekillenmekte olan coğrafyadaki hadiselere yeterince tesir edemedi. Böylelikle amaç hâsıl oldu. Yani, Türkiye’yi bölgeden uzak tutma ve etkisini kırma siyaseti PKK eliyle icra edildi.

PKK’nin eski yöneticilerinden Nizamettin Taş, PKK’nin bu siyasetini “Rojava için Kuzey Kürdistan’ın feda edilmesi” olarak yorumluyor: “Kuzey Kürdistan’daki savaş, taşeron savaşıdır. Kuzey Kürdistan için sürdürülen bir savaş değildir. Rojava üzerine süren bir savaş vardır. Savaşan güçler Türkiye’yi denklemin dışına itmek için böyle bir savaş başlattılar. Bunu da PKK eliyle yaptılar. Amaç Türkiye’yi Ortadoğu denklemin dışında tutmaya çalışmaktır. Kuzey Kürdistan buna feda edildi.” (BasHaber, Sayı 105, 06-12 Haziran 2016, s. 8-9.)

Örgütsel dönüşüm

3. PKK, başlangıçta kır eksenli gerilla mücadelesine göre yapılan bir örgüttü. Ancak başlıca iki sebepten ötürü, kırsalda etkin bir mücadele yürütmenin imkânı kalmadı:

Sebeplerden biri sosyolojiktir. 1990’lardaki devletin uyguladığı zorunlu göç siyaseti, kırsal alanı hatırı sayılır miktarda zayıflattı. Toplum kaotik bir şehirleşme sürecinden geçti. Kentlerde yoğun ve dinamik bir genç nüfus oluştu. Bütün gençleri dağa çıkarmanın olanağı yoktu. PKK, şehirdeki gençleri silahlandırarak hem kenti/kendisine muhalif olan unsurları kontrol altında tutmayı, hem de devlete karşı mücadelenin kırsaldan kente çekmeyi amaçladı.

Diğer sebep ise teknolojiktir. Silah teknolojisinin hızına erişmenin olanağı yok. Bu gelişmeden PKK gibi öğütler de belli bir oranda istifade ediyor ama şüphesiz devletler kadar değil. Silah envanteri genişleyen ordular her geçen gün daha teknolojik silahlarla donatılıyorlar. Artık ordular araziyi çok daha rahat gözetliyor ve daha büyük bir atış gücüne erişiyorlar. Bu da ordulara, mücadele ettikleri silahlı örgütlere karşı muazzam bir avantaj sağlıyor.

Tüm bunlar Türkiye için de geçerli. Kırsalda, kır gerilla modeli ile PKK’nin kendi hedeflerine ilerlemesinin imkânı bulunmuyor. PKK kırda hareket alanı daralıyor ve gücü kırılıyor. Bu durum karşısında PKK, örgütsel yapısını yeniden tanzim ediyor ve şehirlere yöneliyor.

Cemaat yanılgısı

4. 7 Haziran’da elde edilen tarihi başarı HDP ve PKK’de bir özgüven zehirlenmesine neden oldu. AKP, uzun süren tek parti iktidarını kaybetmişti. Ülke içinde AKP’ye ve Erdoğan’a yönelik ciddi bir muhalefet oluşmuştu. Batı’da da gerek siyasi elitler ve gerek toplumsal kesimler düzeyinde bilhassa Erdoğan’a karşı büyük bir nefret dalgası kabarmıştı. Ayrıca AKP içinde de Erdoğan ve Davutoğlu arasında belli konularda ihtilaf olduğu da belli olmuştu.

HDP ve PKK bu tabloyu “AKP ve Erdoğan’ın sonu” olarak okudu. Altan Tan, 7 Haziran sonrası partideki ruh halini şöyle resmediyor: “Bizim 7 Haziran’dan sonraki siyasetimizde de, 7 Haziran gecesinden itibaren şöyle bir siyaset hâkim oldu, “Bu çözüm süreci durdu, masa devrildi, dolayısıyla önce Türkiye’de iktidarın değişmesi lazım. Yeni bir iktidar oluşturulması, bizim de onunla görüşmemiz lazım.” Bu fikir kulağa çok hoş gelebilir. Zaten şu an Türkiye’de Tayyip Erdoğan’dan nefret edenler zümresi var. Ben Tayyip Erdoğan ile siyaseten yollarımı 25 yıl önce ayırdım. Ama nefret etmek ayrı bir şey, bütün siyaseti bir şahıs bir parti üzerine indirgeyip onun karşıtlığı üzerinden bir cephe oluşturmak ayrı bir şey. Daha açık söyleyeyim, “Önce Tayyip Erdoğan gitsin, ondan sonra ne olacaksa olsun” Türk solunun da bir kısım Kemalistlerin de fikri sabitleriydi.” (http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/altan-tan-dindar-musluman-kurtler-buyuk-sikintida)

Bu ruh haliyle HDP, daha ilk akşamdan AKP’ye tüm kapıları kapadı. Selahattin Demirtaş “AKP’lileri asmayacaklarını ama yargılayacaklarını” söylüyordu. Sırrı Süreyya Önder, kendileri ile görüşmeye gelecek Başbakan Davutoğlu için “Gelir, kaçak çayını içer gider” diyordu. PKK’nin çatışmayı başlatmasının amillerinde biri de, gerçeklikle bağını koparmış bu özgüvendi. PKK’ye göre, AKP’nin kurtuluşu yoktu. AKP içten ve dıştan gelen baskılara karşı koyamazdı. Bir çatışma süreci, AKP’nin yıkılışını hızlandırabilirdi. Ve PKK, AKP’yi yıkan güçlerden biri olarak içteki ve dıştaki kazanımlarını derinleştirebilirdi.

Bu, 17-25 Aralık döneminde Gülen Cemaati’ni saran ruh haline çok benziyordu. Anılan dönemde Gülen Cemaati, yeterince güç berkittiğini düşünüyordu. O günlerde birçok Cemaat mensubuna göre; hükümet düşecek, AKP seçimleri çıkaramayacak ve Erdoğan da ülkeden kaçacaktı. Bundan hiçbir kuşkuları yoktu.

Benzer şekilde PKK’de Erdoğan’ın gidici olduğuna kanaat getirdiği noktada çatışmaların düğmesine bastı. Ancak -Cemaat gibi- PKK de yanıldı. Yaptıkları hamleler, Erdoğan’ı güçten düşürmek yerine, daha güçlü kıldı.

Meseleye buradan devam edeceğim.

Serbestiyet, 20.06.2016

Kürt meselesi, bir nevi, kaçırılmış fırsatlar tarihidir. Çözüm birçok kez kapıya kadar geldi, ama kimi vakit gereken cesaret gösterilmediği, kimi vakit de basiret bağlandığı için çözümün kapıdan içeri girmesi sağlanamadı. Taraflar bazen güçlerini abarttı, bazen şartları yanlış okudu ve her seferinde çözüm bir kez daha elden kaçtı.

2013-2015 yılları arasında devam eden 2.5 yıllık son süreç, hiç şüphesiz, memleketin yakın zamanlarda sahip olduğu en iyi hikâyeydi. Ne yazık ki onun sonu da mutlu bitmedi.

Süreç devam ederken dile getirilen bir endişe vardı. Buna göre, sürecin demokratik bir şekilde neticelendirilmesi için azami gayret sarf edilmeliydi. Eğer süreç akamete uğrar ve çatışmalar yeniden alevlenirse;

* Çatışmalar eskisinden çok daha şiddetli olacak ve
* Çatışmaların form değiştirip kırsaldan şehir merkezlerine kayacaktı.

Maalesef son bir yılda, bahse konu endişe misliyle gerçekleşti. PKK, savaşı şehirlere taşıdı. Binlerce insan hayatını kaybetti. Yüzbinlerce insan göç etmek mecburiyetinde kaldı. Kentler yerle yeksan oldu. Bölgede ekonomi çökme noktasına geldi. Psikoloji ve sosyal doku bozuldu. Siyasi hak alanı daraldı. Hukuki standartlar geriledi. Yani her açıdan büyük bir fatura çıktı.

Çıkmaz yola sürüklenmek

Ne yazık ki henüz çatışma ortamından çıkmış değiliz. Bombalı saldırılar, askeri operasyonlar bütün hızıyla devam ediyor. Bununla birlikte çatışma sahnesinde bir perde kapandı. Önümüzdeki günlerde tekrar denenmeye çalışılır mı bilinmez ama şimdilik şehir savaşları bitti. Doğal olarak bir muhasebe yapılıyor ve “PKK, neden bu yola girdi?” sorusuna yanıt aranıyor.

Hayati niteliği haiz bu suale cevap teşkil etme iddiasını taşıyan iki teori var: İlki, PKK’nin tuzağa düştüğü yönünde. Buna göre PKK, devletin kurduğu oyunu göremedi. Hendeklere, bir plan-program dâhilinde değil, bilinçsiz ve hazırlıksız bir şekilde düştü. Devlet organize bir şekilde sahadan çekildi, PKK’nin kendini “hâkim güç” olarak görmesini sağladı, birtakım ayak oyunlarıyla PKK’yi bu çıkmaz yola sürükledi. Kudret sarhoşluğuna kapılan PKK, devletin kurduğu kapanı fark etmedi ve kendini bir anda çatışmanın içinde buldu.

İkincisi ise, PKK’nin çatışmaya zorlandığı iddiasında. Buna göre, PKK’nin çatışmaya dair bir niyeti, çalışması ve hazırlığı bulunmuyordu. Devlet, sahadaki bazı pratikleriyle (7 Haziran öncesinde Ağrı-Diyadin’deki operasyon, Diyarbakır’da HDP mitinginde patlayan bomba, kale-kol yapımları, baraj inşaatlarına hız verilmesi, vb.) PKK’yi savaşa davet etti. “Zorlanma” teorisini savunanlar bu noktada kendi aralarında ikiye ayrılıyor:

* Kimi, devletin ısrarlı davetine rağmen PKK’nin buna icabet etmeyebileceğini belirtiyor. Bunlara göre, PKK bu davete kulaklarını tıkamayı becerebilmeliydi. PKK’nin en büyük hatası, devletin savaş çağrısı karşısında soğukkanlılığını kaybetmesi ve daveti tez canlılıkla kabul etmesiydi.

* Kimi de, devletin çatışmayı tahrik eden tavrı karşısında PKK’nin başka bir çaresinin kalmadığını ifade ediyor. Buna göre, bütün çıkışları kapatan devlet PKK’yi bilerek savaş meydanına itti ve çatışmaya icbar etti. PKK’nin başka türlü davranabilme ihtimali yoktu.

Kararlar ve sonuçları

Her iki teori de belli bir popülariteye sahip. Epey destekçisi ve alıcısı var. Lakin ben, bu teorilere katılmıyorum.

İlk olarak, Ortadoğu gibi zorlu bir coğrafyada 40 yıldır ayakta kalan, her geçen gün büyüyen ve küçük bir silahlı örgütten devasa bir yapıya dönüşen PKK’den söz ediyoruz. Böylesi bir çizgi herhangi bir konuda bir adım atarken kılı kırk yarar kolaylıkla tongaya basmaz. Yoksa Ortadoğu ateşinde varlığını sürdüremez, yanar gider.

Siyasi/askeri hareketler/liderler kendilerine bir hat çizerler. Menzile vardıklarında, bunu siyasi/askeri dehalarının enginliğine yorarlar. Başarısız olduklarında ise topu ve sorumluluğu başkalarına atarlar. Mesela Erdoğan –Gülen Cemaati, çözüm süreci, Suriye, vb. birçok konuda “Kandırıldım” dedi. İlginç olan, Erdoğan “Kandırıldım” dediğinde bundan bir mizah malzemesi çıkaranlar, nedense PKK’nin kandırıldığına veya tuzağa düşürüldüğüne gönül indirmeye pek meyilli durmaları.

Oysa gerçekte bir kanma ve kandırılma durumu yok. Ne Erdoğan kandırıldı, ne de PKK. Zamanında Erdoğan’a tüm bu konularda gerekli eleştiriler ve uyarılar yapıldı. Keza PKK’ye de, hendek işinde, gittiğin yolun yol olmadığı defaten söylendi. Lakin onlar, siyasetin çemberinden defalarca geçmiş aktörler olmalarına güvenerek, kendi bildiklerinden şaşmadılar, bazı kararalar verdiler ve şimdi de verdikleri bu kararların neticeleriyle yüzleşiyorlar. Olan-biten bu.

Hesaplı kitaplı tercih

İkinci olarak, PKK’nin çatışmaya mecbur kaldığı tezi de gerçeklerle örtüşmüyor. 7 Haziran’da HDP muazzam bir başarı elde etti. Bir kader anıydı bu; halkın siyasetin belirleyici olması gerektiğini istediğini haykırıyordu. Karar makamında olan PKK’ydi ve PKK’nin silahları geri çekip siyaseti öne çıkarmasının önünde hiçbir engel yoktu.

Daha önce birçok kere dile getirdim. Bir kere daha hatırlatmanın zararı yok. 8 Haziran’da PKK yönetimi çıkıp “Halkımızın seçimlerde verdiği mesajı aldık. Meselenin demokratik araçlarla çözülmesine dair iradesine saygı gösteriyoruz. Türkiye’ye karşı silahlı mücadeleyi bitiriyoruz/durduruyoruz” minvalinde bir açıklama yapsaydı, devlet ne yapabilirdi? Velev ki devlet çatışma istiyor olsun, böylesi kesin ve kararlı bir siyasi duruş karşısında, devletin bütün çatışma potansiyeli absorbe edilmiş olmaz mıydı?

Fakat PKK bunu yapmadı, tam tersi bir yol tutturdu. Bana göre, PKK’nin “kandırıldığı”, “tuzağa düştüğü” veya “mecburiyetten ötürü” savaştığını söylemek, PKK’nin kurumsal aklını ve hafızasını küçümsemek olur. PKK, birtakım hesaplardan hareketle şehir savaşını tercih etti.

Bir sonraki yazıda bu tercihin altında yatan hesaplara değineceğim.

Serbestiyet, 16.06.2016