Çeyrek asırdır eğitim dünyasının içindeyim. Bu zaman zarfında yaklaşık 8 yıl eğitim kurumu yöneticisi olarak görev yaptım. Cevabını aradığım soru şu: “Kim başarılı okul müdürüdür?” ya da “Başarılı, iyi okul yöneticisi neleri başarmıştır?” Gözlemlerime göre, bazı işleri yapanlar veya bazı tutum ve davranışları yerleştiren okul yöneticileri başarılı olarak kabul ediliyor. Önce mevcut tabloya bakalım.
- Fizikî şartları geliştiren okul yöneticileri: Bu tarz yöneticileri “Çatıdaki Müdür” olarak tanımlıyorum. Bu tarz müdürler teknik insanlar, sıhhi tesisattan, elektrik sistemlerinden, badana boya işlerinden hatta inşaat işlerinden anlayan, belli oranda bu işleri şahsen yapan müdürlerdir. Onlara göre, okulun, sınıfların fizikî şartları iyi olursa, düzgün çalışırsa eğitim başarısını sağlar. Bu tarz yöneticiler eğitim dünyasından ve kamuoyundan en çok takdir alan yöneticilerdir.
- İyi insan olan okul yöneticileri: Bu tarz yöneticilere, “Babacan Müdür” diyorum. Bu tarzı benimseyen okul yöneticisi, başta öğretmenler olmak üzere, okulun tüm paydaşlarına çok iyi davranır. Sürekli bir “halden anlama” durumu içindedir. Bu yönetici esasen insan odaklıdır, ceza yerine ödüle dönük stratejileri vardır. Sosyal etkinlikler, piknik, gezi, yemek gibi faaliyetleri başarı için önemli bir araç olarak görürler. Öğretmenler bu tarz yöneticileri çok severler.
- Akademik başarı odaklı yöneticiler: Bu tarz yöneticilere “Oxford Müdürü” diyorum. Bu tarz müdürler, ancak Fen Liselerini, Sınavla öğrenci alan okulları, sınav öncelikli okulları tercih ederler. Bu müdürler için kenar mahalle okullarında veya bir meslekî teknik okulda görev yapmak cezaların en büyüğüdür. LGS veya YKS sınavlarındaki performans bu yönetici için en önemli kriterdir. Başarı ölçütü ÖSYM’nin sonucuna bağlıdır, yani!
Bütün bunların dışında başarılı okul yönetimi kriterleri konusunda eğitim camiasının, öğretmenlerin, velilerin ve kamuoyunun kafası oldukça karışıktır. Ortada net, tanımlanmış ölçülebilen başarı kriterleri yoktur. Bu durum da okul yöneticilerinin sağa sola yalpalamasına neden olmaktadır. Zaman içinde çok değerli zamanın boşa geçmesine, zengin insan kaynağının iyi yetiştirilememesine; önemsiz ve az değerli işlere çok zaman harcanmasına, buna mukabil önemli daha değerli hedeflere az zaman ve emek harcanmasına yol açmaktadır.
Şimdi baştaki sorumuza dönelim; kimdir başarılı okul (eğitim) yöneticisi?
4 başlıkta toplayalım.
- Yönetici seçimi: Mevcut sistem çağdışıdır, 1930 modeldir, bürokratik vesayetin dayatmasıdır. Memurların “keyfine” hizmet etmektedir. Eğitim yönetimine talip olmak için öğretmen olmak zorunluluk olmamalıdır. (+ puan olabilir.) Okul kurum yönetimi sonuç olarak işletme yönetimidir. Yönetilecek okul için aday olunur, adaylar kendileri ile ilgili özgeçmiş ve okula ilişkin bir dosya hazırlar. Dosya kısaca “vizyonu, hedefleri, yöntemleri ve bütçeyi” içerir. Yetkin bir komisyonun karşısında kendini ve eğitim kurumuna ilişkin yaklaşımını anlatır, sorulara yanıt verir. Bu yöntem ile okul ve yönetici adayı arasında güçlü bir bağ kurulur.
- Başarılı yönetici, liderlik vasıflarına sahip olmalıdır, iyi iletişim, kriz çözümü, çalışanları organize etme becerilerine üst düzey sahip olmalıdır.
- Başarılı yönetici okulun başarı kriterlerini tüm paydaşlar ile belirlemeli, okulun tüm üyeleri aynı sonucu almak için seferber edilmelidir.
- Bazı okullardaki başarı kriterlere faklı olabilir, hatta bu gereklidir, yönetici bu durumda ezberlerin dışına çıkma cesaretine ve bilgeliğine sahip olmalıdır. Örneğin; meslek lisesinde görev yapan yönetici başarı kriterlerini 1. Mesleki yetkinlik 2. Girişimci yetiştirmek olarak belirlemelidir. Bu okulun YKS’ye dönük bir kriter belirlemesi çok yanlış olacaktır ve okulun tüm çalışanlarını başarısızlığa mahkûm edecektir.
- Yönetici, okuldaki her faaliyetin eğitsel hedeflere odaklanmasını sağlamalıdır. Okul yöneticisi, eğitim programı, etkinlik seçimi gibi konularda liderlik ve denetim yapmalıdır.
- Okul yöneticisi, öğretim, eğitim ve ölçme sistemlerine hâkim olmalı, bu alanlarda reformlar yapmaktan çekinmemelidir.
- Okul yöneticisi, özel eğitim, gelişim, çocuk psikolojisi, rehberlik, öğretim yöntem ve teknikleri, öğrenme, sınıf yönetimi, ölçme değerlendirme gibi alanların temel ilkelerini bilmeli, uygulanması için liderlik ve denetim görevlerini titizlikle yerine getirmelidir.
Başarılı okul yöneticilerine başka bazı eklemeler de yapılabilir, ancak okulun temel görevi, eğitim yoluyla gelişim ve kariyer yaşamına destek olmaktır. Bu anayoldan çıkmadan okul yöneticisi işine devam etmelidir. Bir veciz ile bitirelim:
“Okul müdürü kadardır!”
