Sait Nursi, son doksan yılda kendisinden en çok söz edilen kişilerin başında gelmektedir.Onun ismi ve eserleri etrafında hararetli tartışmalar yapılmakta, insanlar kamplara bile ayrılabilmektedirler. Sait Nursi’yle ilgili düşüncemiz ne olursa olsun, ortada üzerinde hepimizin üzerinde anlaşması gereken bir olgu vardır: Sait Nursi, elli yıl önce ölmüş bir adamın adı değildir. O, yaşayan bir fenomen olmaya devam etmektedir.
Şimdiye kadar Sait Nursi fenomenini anlamak için çok az çaba sarf ettiğimiz görülmektedir. Bu fenomenin ciddi, derinlikli, eleştirel ve çok boyutlu analizlerinin yapılmasına ihtiyacımız vardır. Şerif Mardin’in Sait Nursi hakkında yapmış olduğu ciddi çalışmanın dışında nitelikli akademik ve entelektüel çalışmalara maalesef sahip bulunmamaktayız. Ancak Necmettin Şahiner’in Sait Nursi hakkında yapmış olduğu çalışmaları da unutmamak lazımdır.
Sait Nursi yakın tarihin en çok konuşulan ve tartışılan isimlerinden biri olmasına rağmen Said Nursi kimdir sorusuna verilecek tek bir cevap yoktur. Onu izleyenler dahi onu tek bir tanıma sığdırmamakta, ondan esinlenen birçok sosyal nitelikli dini hareket ortaya çıkmış bulunmaktadır. Sait Nursi’nin kim olduğu sorusuna herkes kendince cevap vermekte, başka bir ifadeyle kendi Sait Nursi’sini kurgulamaktadır. Sait Nursi olgusu kadar ortada olan bir başka realite daha vardır: Tek bir Sait Nursi yoktur, bugün birçok Sait Nursi’yi konuşup tartışıyoruz.
Sait Nursi’nin hayatı hakkında bir film yapıldı. Film ‘Hür Adam’ adını taşımaktadır. Filmin içeriği farklı polemiklerin yapılmasına neden oldu. Film, Sait Nursi’yi ‘Hür Adam’ olarak kurgulamaktadır.
Her şeyden önce Sait Nursi gibi önemli bir fenomen şahsiyet hakkında bir filmin yapılması önemlidir. Ancak yapılan tartışmalar, Sait Nursi fenomenini anlamamıza çok az katkı sunmaktadır. Filmin bütününden ziyade daha çok Sait Nursi ve Mustafa Kemal arasında geçen bir diyalog etrafında polemikler yapılmaktadır. Mustafa Kemal ve Sait Nursi’nin bu diyalogdan hareketle karşıt olarak sunulması çok sağlıklı değildir. Her iki şahsiyetin birbirinin negatifi olarak sunulması Sait Nursi olgusunu anlamamıza yardım etmemektedir.Sait Nuursi’yi yakın tarihin herhangi bir figürüyle zıtlaştırmadan, onun hayat hikayesinin bütüncül bir okumasına ihtiyaç vardır. Sait Nursi ve Mustafa Kemal arasında geçen diyalog, Sait Nursi’nin hayatının tamamı olmadığı gibi, en önemli olayı da değildir. Sait Nursi, tek bir olaya indirgenmeyecek kadar zengin bir hayat tecrübesine sahiptir. Sivil bir Müslüman alim olarak Sait Nursi’nin hayatının değişik dönemlerinde ortaya koyduğu görüşleri ve girişimleri vardır.’Eski Sait’ ve ‘Yeni Sait’i’ birlikte ele alan tam bir Sait Nursi resminin ortaya konulması, yakın tarihimizde din, devlet ve toplum arasındaki ilişkileri anlamak açısından büyük önem taşımaktadır.
‘Hür Adam’ filmi Sait Nursi’nin hayatını konu edinmesi açısından önemlidir. Ancak bu film, Sait Nursi hakkında çok yanlış bir algının gelişimine imkan vermektedir. Film, bir insan olarak Sait Nursi’yi sunmak yerine Sait Nursi’yi bir efsaneye indirgeyen bir algının oluşmasına katkı sunmaktadır. Filmin başlığı ‘Hür Adam’ aslında Sait Nursi efsanesinin adı olarak kullanılmaktadır. Sait Nursi’nin mitolojik bir figür haline getirilmesi hiç sağlıklı değildir. Ayrıca mitolojileştirme faaliyeti için hürriyetin kullanılması hem Sait Nursi’nin hem hürriyetin içini boşaltmakta, onları gerçeklikten soyutlanmış insan ve ideal konumuna getirmektedir.
Sait Nursi, hayatı boyunca sivil bir alim olarak dini yorumlama ve anlama çabası içinde oldu. Sırf kendi dini anlayışından dolayı, devlet tarafından sürekli olarak kendisine müdahale edildi.Temel hak ve özgürlükleri ihlal edildi. Sait Nursi’nin yaşam öyküsü, devlet hayatımıza müdahale ettiği zaman hayatımızın nasıl cehenneme dönüşebileceğinin yaşanmış örneğidir. Sait Nursi’nin tecrübesinden çıkarılacak ders devlete şunun denmesidir: Hayatıma karışma! Hayatımıza devletin müdahale etmediği hallerde daha hür ve onurlu olacağımız açıktır. ‘Hür adam’, kendisini devletten özgürleştirendir.
Sait Nursi’nin hür adam oluşu ile kul oluşu arasında bir çatışma yoktur. Sait Nursi’nin ‘hür adam’ olarak sunulmasından rahatsızlık duymaya gerek yoktur. Ancak hür insanlar, kul olabilirler, çünkü kul olup olmamayı ancak hür insanlar seçebilir. Sait Nursi’de hür adam olarak kul olmayı seçmiş önemli bir şahsiyettir.
04.01.2011
