Kerhen kelimesi siyaset literatürümüze merhum Erbakan tarafından dâhil edildi. Erbakan, 1979 yılında kurulan Demirel hükümetine destek vermişti ama bu desteğinin kerhen olduğunu da vurgulamıştı. Hükümeti, dışarıdan ve kerhen desteklemişti…
Kerhen kelimesini, son seçimlerin yorumu için de kullanmak gerektiğini düşünüyorum. Benim seçim öncesi ve sonrasında, bizzat yaptığım gözlemlerime göre, iktidara oy verenler de muhalefete oy verenler de oylarını kerhen vermiştir.
Ancak bu durum/realite iktidar ve muhalefet tarafından görülemedi. Seçim sonuçlarının, iktidar ve muhalefet tarafından iyi analiz edilmediğini düşünüyorum. Sonuçların sosyolojik ve psikolojik analizi yapılmadı.
İktidar, “atı alan Üsküdar’ı geçti” mantığıyla derin bir analizden kaçındı. “Ak Partinin oyları neden sürekli geriliyor, neden son seçime göre %7 geriledi?” gibi sorulara cevaplar aranmadı. “Erdoğan neden ilk turda kazanamadı, neden Cumhur İttifakına daha fazla ortak alındı?” sorusu da havada kaldı.
***
İktidara oy verenler neden kerhen oy verdiler: 2023 yılının başında ekonomik tablo çok kötüydü, kriz düşük gelirli kitleyi derinden etkilemişti; bunun üzerine bir de deprem eklenmişti. İktidarın oy oranı, yapılan anketlere göre %50’nin bir hayli altına düşmüştü… Bir önceki seçimlerde gözü kapalı Erdoğan’a oy verenler, kızgındı, tepkiliydi ve bu defa Erdoğan’a oy vermek istemiyorlardı.
Fakat Millet İttifakının adayı açıklandığında, Erdoğan küskünleri, kararlarını gözden geçirme ihtiyacı hissettiler. Erdoğan’a ciddi ve makul bir alternatif çıkmamıştı. Üstelik Millet İttifakının adayı Kılıçdaroğlu, kendisine pek çok ortak edinmişti. Eski çok ortaklı koalisyon hükümetlerini andırır bir tablo ortaya çıkmıştı: Bir başkan ve 7 başkan yardımcısı vardı. (6’lı masanın 5 üyesi+ İmamoğlu ve Yavaş). Bir de bunlara son anda Ümit Özdağ katılmıştı. Ona da İçişleri Bakanlığı ve MİT vaat edilmişti.
Bu çok parçalı yapı, Erdoğan küskünlerinin gözünü korkuttu. Kerhen de olsa son anda Erdoğan’a yöneldiler. Erdoğan’ı ehven-i şer olarak gördüler. Çarşıya pazara çıkıp basit bir gözlem yapanlar bu gerçeği görürler; bürokrasinin, yargının ve akademinin içine girip şikâyetleri dinleyenler de.
“Müşteri memnuniyeti” benzerinden anketler, “seçmen memnuniyeti” için de yapılsa bu realite sayısal ve somut olarak da ortaya konulur…
***
Muhalefete oy verenler neden kerhen oy verdiler: Millet ittifakını destekleyenler Erdoğan’la rekabet edebilecek düzeyde, karizmatik ve geniş kitleleri kapsayıcı bir aday bekliyorlardı. Meşhur tabirle, “kazanacak aday” bekliyorlardı.
İlan edilen aday geniş kitlelerde, özellikle de muhalefetin muhafazakâr-sağ unsurlarında derin bir hayal kırıklığına sebebiyet verdi. İyi Parti tabanının bir kısmı kerhen de olsa oy vermedi. Verenler de kerhen oy verdiler.
2023 yılının başında yapılan anketlerde, muhalefetin desteği %50’nin bir hayli üzerindeydi. Ekonomik kriz ve depremin yarattığı memnuniyetsizlik muhalefetin yelkenlerini şişiriyordu… Fakat aday açıklandıktan sonra bu oran hızla %50’nin altına geriledi. Kılıçdaroğlu “kazanacak aday” olarak kabul görmedi. Kılıçdaroğlu’nun aldığı oyun büyük bir kısmı kerhen verilmiş oylardır.
Seçim sonucunda Erdoğan’a verilen kerhen oylar, Kılıçdaroğlu’na verilen kerhen oylardan daha fazla çıktı. Bu neden böyle oldu? Çünkü seçmen çoğunluğu, Millet İttifakının sağlam, istikrarlı ve homojen bir yapı olmadığını görmüştü. Nitekim seçimin hemen sonrasında Millet ittifakı da Altılı masa da dağıldı. CHP de kendi içinde dağıldı… Muhalefeti değil de iktidarı destekleyen seçmen haklı çıktı…
Erbakan’ın kerhen desteklediği hükümet, siyasi ve sosyal alanda olmasa da, Özal sayesinde, iktisadi alanda başarılı olmuştu… Umarız bu hükümet de Şimşek sayesinde, iktisadi alanda başarılı olur…
***
Günümüz itibariyle baktığımızda, iktidara oy verenler iktidardan, muhalefete oy verenler de muhalefetten memnun değiller. Tabanda görülen, genel ve yaygın bir hoşnutsuzluk psikolojisidir.
Şimdi bu psikolojik atmosfer içinde yerel seçimlere gidiliyor. Seçmen genellikle psikolojik tepkisini genel seçimlerde değil yerel seçimlerde gösterir. 2018 genel seçimlerinde iktidara devam diyen seçmen, 2019’daki yerel seçimlerinde, iktidara yönelik tepkisini muhalefeti destekleyerek göstermişti.
2023’de kerhen de olsa yeniden iktidarı destekleyen seçmen çoğunluğu, 2024 yerel seçimlerinde, iktidarı uyarmak bağlamında muhalefete daha fazla destek verecektir…
