Demokrasilerde siyasî partiler neden kapatılamaz?

Kapatılamaz; çünkü siyasî partiler, demokratik bir rejimin vazgeçilmez unsurlarıdır. Vazgeçilirse orada demokrasi ya yoktur ya da olgunlaşmamıştır.
Çoğul siyasî partiler demokrasilerde vardır ve demokrasiler çoğul siyasi partiler var olduğu sürece demokrasi olurlar. Demokrasi dışı rejimlerde siyasî partiler ya yoktur ya da tek parti vardır.
Eğer bir siyasî parti kapatılmışsa iki ihtimal vardır. Birincisi tam bir demokrasi rejimi bulunmamaktadır. İkincisi ise kapatılan bir siyasî parti değil, bir şiddet ya da terör örgütüdür. Bir demokraside herhangi bir siyasî parti yahut herhangi bir dernek ancak ve ancak terör ve şiddet aracı haline gelmişlerse kapatılır ve zaten bu durumda o örgüte de siyasî parti denemez. Denemez; çünkü sadece demokrasi değil, bizatihi siyaset de şiddet ve terörü dışlar.
görüş ve menfaatler aynı ise siyasete ne gerek var?
Bunları biraz açalım ve öncelikle “siyaset” ve siyasî parti ne demektir ona bakalım. Siyaseti kısaca, görüşleri ve menfaatleri başlangıçta farklı olan bir insan topluluğunun, müşterek bir politika olarak tatbik edilmek üzere bağlayıcı olduğu kabul edilen birtakım ortak kararlara, iradeleriyle varması süreci olarak tarif edebiliriz. Siyasî partiler de bu amaç için oluşturulan kuruluşlardır. Bu tanımda açıklanması gereken dört önemli husus var. İlkin; siyaset bir tek kişiye has bir keyfiyet değil; görüş ve menfaatleri en azından başlangıçta ayrışan ve ortak bir karar alma veya müşterek yaşama sorunsalı olan bir topluluğa ait keyfiyettir. Eğer, görüş ve menfaatler aynı ise veya insanlar tecrit halindelerse, o zaman yapılacak herhangi bir şey, çözülecek-konuşulacak bir mesele yoktur.
İkincisi; bahse konu insan topluluğunun mensuplarının ortak yaşama sorunsalına iradeleriyle katılmaları gerekir. Köprüde karşılaşan iki inatçı keçinin de görüş ya da menfaatleri ayrışabilir, ama bu durum, iki keçiden oluşan grubun aktivitesini siyaset yapmaz; çünkü onlar iradî varlıklar değildirler. Zaten, mezkûr hikâyenin neticesi beraber yaşama ile değil, beraber yok olmayla sonuçlanmaktaydı. Siyaset, iradî varlıklar arası bir süreç ve eylemdir ve bu manada asgari olarak, herkesin iradesi ile hareket edebilmesi eşitliğini gerektirir.
Üçüncüsü; siyaset barışçıl bir aktivitedir. Eğer birisi şakağınıza silahını tutarak, size bir tavrı ya da politikayı dayatırsa, bu siyaset değildir. Çünkü burada ne ortak bir eylemden ne de iradî bir fiilden bahsedebiliriz. Aynı şekilde kaba güce ve şiddete dayalı bir yapılanmanın bulunduğu topluluklar siyasî topluluklar değildirler. Buradan, siyasetin görüşleri ve menfaatleri ayrı olan insanların barış içinde bir arada yaşamak için karar alıp politika oluşturması olduğunu çıkarmaktayız. Başka bir deyişle, siyaset; sadece bir arada yaşama sorunsalı olan değil, barış içinde bir arada yaşama sorunsalı olan gruplar için geçerlidir. Şiddet ve fiziksel güç, siyaset değildir.
Dördüncüsü; siyasetle alınan kararların, adı geçen insan grubu için bağlayıcı olduğu ve bunun müşterek bir politika olarak uygulanacağının kabulü gerekir. Eğer alınan kararlar bağlayıcı değilse ve tatbik edilmeyecekse, o zaman müşterek karar almaya da gerek yoktur. Bu da bize, siyasetin asgari bir iradî eşitlik şartının yanında, bir de ahde vefa ahlakî şartının olduğunu göstermektedir. Özetle; siyaset; birden fazla, en az iki insanın iradî olarak barış içinde bir arada yaşama sorunsalına odaklanmıştır ve temel aktivitesi müşterek karar alma ve bunları uygulamadır. Asgari bir eşitlik ve iyi niyet gerektirir. Cebir ve şiddet, siyasetin enstrümanı değildir. Siyasetin enstrümanı müzakere, pazarlık, ikna ve kabullenmedir. Buradan, cebir, şiddet ve terör kullanan siyasî partilerin artık “siyasî” parti olmaktan çıktıkları sonucuna mantıksal olarak varırız.
ispanya ve almanya örnekleri yanıltıcı
Bu noktada artık demokrasinin ne olduğuna bakabiliriz. Herkesin bildiği gibi demokrasi halkın, toplumun yönetimi demek. Aristo’nun ifadesiyle; bir kişi yönetirse monarşi, birkaç kişi yönetirse oligarşi ve herkes yönetirse demokrasi olur. Yani demokrasi, herkesin yönetimi demek. Peki, herkes kim? Toplumun bütün mensupları. Yani demokrasi, toplumun reşit tüm mensuplarının yönetimi belirleme ve katılma hakkına sahip olması demektir. Onun içindir ki; günümüz demokrasileri genel oy ilkesine dayanır. Zengin ve fakir, kadın ve erkek, köylü ve şehirli, siyah ve beyaz, okuması-yazması olmayan ve profesör, er ve general olsun, herkes bir oya sahiptir. Bu, demokratik bir toplumda herkesin moral eşitliği demektir. İki insan mantıksal olarak farklı fikirlere sahip olabileceğine ve tarihte toplumların hemen hemen hiçbiri de monolitik (yekpare) olmadığına göre, demokratik bir toplum çoğulcu bir toplum olmak durumundadır. Çoğulculuk ve bireylerin moral eşitliği demokrasinin olmazsa olmaz şartıdır ve bir demokraside muarızınızın da en az sizin kadar hakkı vardır. Karşılıklı moral eşitlikle tanımlanan bireylerin hakları aynı zamanda birbirinin sınırını da oluşturur. Bu da ancak çok somut vakalarla tanımlanabilir. Demokrasi, moral eşitlik ve çoğulculukla tanımlandığı için, demokratik bir rejim şiddet içermeyen her fikrin ifadesine ve örgütlenmesine imkân veren bir rejimdir.
Bunun içindir ki, demokrasilerde herhangi bir siyasî parti kapatılamaz. Zaten pratikte gelişmiş demokrasilerde de siyasî parti kapatılması diye bir uygulama yoktur. Bu konuda verilen örnekler istisnadır. İspanya’da yakın dönemde kapatılan Herri Batasuna partisi siyasî parti olmaktan çıkmış ve açıkça bir terör örgütü haline gelmişti. Almanya ve İtalya’da kapatılan faşist ve komünist partiler, bu iki ülkenin Nazizm ve faşizm travmasından çıktıkları ve henüz demokrasilerinin olgunlaşmadığı 1940 ve 1950’li yıllarda olmuştur. Türkiye’deki parti kapatma ve DTP’nin kapatılması meselesi değerlendirilirken iki husus dikkate alınmalıdır: Türkiye, şiddet içermeyen her fikrin ifadesi ve örgütlenmesine imkân veren bir olgun demokrasi midir? Kapatılan partiler ve bu arada DTP, siyasî parti olmaktan çıkıp şiddet ve terör örgütü haline gelmişler midir?
Zaman, 14.12.2009