Olağanüstü kurultaylar partisi CHP, bu hafta cumartesi ve pazar günleri peş peşe iki kurultay gerçekleştirecek.
Bir taktik savaşına sahne olma yolundaki bu kurultayların CHP açısından ne sonuç vereceğini göreceğiz. Ancak genel başkan ve parti yönetimi seçiminin kurultay gündemlerinde yer almaması ve toplantıların ana konusunun parti tüzüğü olması sebebiyle fazla bir değişiklik beklemek anlamsız. Muhtemeldir ki; hafta sonunda Kılıçdaroğlu ve ekibi partiye pençesini iyice geçirecek, sonrasında muhaliflerin bir kısmı yeni kurultay hesapları yaparken bir kısmı da partisine küsecek, belki de onu tamamen terk edecek.
CHP, Türkiye’nin anamuhalefet partisi olarak, önemli bir mevki işgal ediyor. Demokraside muhalefetin en az iktidar kadar mühim ve gerekli olduğunu biliyoruz. Demokrasinin gerek yaşatılması gerekse güçlendirilmesinde muhalefete düşen roller ve görevler de var. Peki, CHP bu rolleri üstlenip, gerektirdiği şeyleri yapıyor mu? “Evet” cevabını vermek hayli zor. Bu zorluğun çeşitli işaretleri var. En başta geleni, partinin geleneksel ideolojik çizgisinin sapasağlam ayakta durması. CHP ideoloji problemiyle yüzleşmekten kaçınıyor, hem de ısrarla. Ama belki de bu yorum abartılı bir iyi niyete dayalı, çünkü CHP’nin böyle bir problemin varlığını kabul ettiğini varsayıyor. Belki de yanılıyoruz; belki de CHP böyle bir problemin varlığını kabul etmiyor veya onun farkında değil. Eğer böyleyse, ne kadar çok kurultay yaparsa yapsın CHP’de kayda değer bir ideolojik değişiklik gerçekleşmesini beklemek hayalperestlikten öteye geçmez. Bu durumda olabilecek şey, en fazlasından, bir vitrin değişikliği, bir retorik cilalaması.
CHP, Türkiye’nin kurucu partisi olduğunu, yani TC devletini kurduğunu söylüyor ve bununla övünüyor. Oysa tersi doğru; CHP’yi zamanın bazı ülkelerinde yükselen otoriter, totaliter siyaset ruhuna uygun olarak, parti adı altında, fakat bir parti olarak değil, toplumu kontrol altına alma ve dönüştürme aygıtı olarak devlet kurdu. Yani CHP bir devletçi parti olduğu kadar bir devlet partisi de. Nitekim tek parti yönetiminde kendi kendini, devlet-parti aynılığı sayesinde iktidara atayan CHP, demokrasi döneminde de, halk tarafından asla tek başına iktidara getirilmemesine rağmen, her zaman devlet iktidarının sahibi veya büyük-belirleyici ortağı oldu. Halk tabiriyle davulu boynunda demokratik seçimlerle iktidara gelen hükümetler taşırken CHP tokmağı daima elinde tuttu. Belli başlı iktidar alanları olan eğitim, medya ve bürokraside tartışılmaz üstünlüğünü muhafaza etti. Bu konumundan asla vazgeçmedi, muhafaza etmek için darbe dâhil her yolu mubah gördü. Bu zihniyet CHP’yi ideolojik olarak kısırlaştırdı. Partinin sola dümen kırması da, bu otoriteryen duruşu zayıflatmadı, aksine, pekiştirdi. CHP’nin otoriteryen sola demir atması sürpriz olmadı. Eşyanın tabiatı icabı, suyun mecrasında akışı gibi, pürüzsüz vuku buldu. Böylece, sol-Kemalizm veya ulusalcılık dediğimiz bileşim ortaya çıktı.
Otoriteryen sol ile Kemalizm’in buluşması ve örtüşmesi ne tesadüf ne de tuhaf. Bu iki çizgi, toplum ve siyaset anlayışında, birçok bakımdan ortak. Toplumu beğenmeyip tümüyle dönüştürme ideali; bunu yukarıdan aşağıya zor kullanarak yapmayı meşru ve gerekli görme; bu amaçla iktidar temerküzüne yönelme ve toplumsal hayata neredeyse sınırsız müdahaleyi isteme; “cahil” halk yanılmaz liderliğe ihtiyaç duyacağı için çelik disiplinli bir öncü kadro oluşturma. İşte bunlar otoriteryen sol ile Kemalizm’in ortak özellikleri ve bu yaklaşımların günümüzde buluştuğu ideolojik çizgi ulusalcılık, ana siyasi parti ise CHP. Bu çizgi toplumun geniş kesimlerinden rağbet görmüyor. Hataları eksik olmayan, yıllanmış bir iktidar partisine rağmen CHP büyümüyor. Son birkaç kamuoyu araştırmasının gösterdiği üzere eriyor, küçülüyor. Partinin yönetimi bunun sebeplerini teşhis edemediği ve önceki yönetimle arasında bir ideoloji farklılığı olmadığı için partiye bir canlılık kazandıramıyor. Çifte kurultayın bu manzarayı değiştireceğine dair hiçbir umut ışığı yok.
CHP’nin işi zor. AK Parti’nin belki de en büyük şansı CHP. AK Parti, iktidar dönemlerini uzatmak istiyorsa, CHP’nin bu hal ve anlayışıyla kalmasını sağlamak için açık ve örtülü olarak ne yapmak lâzımsa yapsa yeridir. CHP, Türkiye’yi Meksika, Hindistan ve Japonya’da örnekleri görülmüş olan “hâkim parti” sistemine doğru sürüklüyor. Bu, Türkiye demokrasisi için sakıncalara yol açabilecek bir durum. Sağlıklı bir demokraside iktidar olabilecek genişlik ve güçte merkez sağ ve sol blokların olması gerekir. AK Parti, merkez sağı doldurma yolunda ilerliyor. Merkez sol ise boş ve boşlukta. Bunun ana sebebi CHP. Bu parti, daha önce de yazdığım gibi, ne kendisi demokrat sol bir partiye doğru evriliyor ne de başkalarının bunu yapmasına izin veriyor.
İdeolojik yenileşme geçirmeyen CHP’nin demokratik siyaset yarışında fazla şansı yok. Teşkilatını ne kadar sağlamlaştırırsa sağlamlaştırsın, bu değişmez. Çok katı -mesela, Leninist anlamda organize- bir parti teşkilatı darbe yapmada işe yarayabilir ama demokratik bir seçimi kazanmaya yetmez. CHP’nin, teşkilat bütünlüğünde ısrar ederek, bir bütün olarak dönüşmesi imkânsız. Parti küçülerek büyüme hamlesi yapmalı. Bu yüzden, partideki -varsa- gerçek demokratlarla sol-Kemalistler birbirinden kopmak zorunda. Bu başta korkutucu gibi görünse de, orta vadede CHP’ye gayet yararlı olacaktır. AKP örneği ortada. AKP liderleri nasıl, kendi ifadeleriyle, eski (Milli Görüş) gömleklerini değiştirdiyse, CHP’lilerin de gömlek değiştirmesi, yani sol-Kemalist çizgiyi terk edip evrensel anlamda sol demokrat (sosyal demokrat) bir çizgiye yönelmesi gerekiyor. Bunun olması Türkiye demokrasisi kadar CHP’nin de faydasına. Zira anamuhalefet mevkiini CHP’nin doldurması bir zaruret değil. Etkili bir anamuhalefet, böyle giderse, pekâlâ, siyasi yelpazenin sağ kanadından çıkabilir. Bu durumda CHP iyice marjinalleşir. CHP’lilere naçizane tavsiyem, geniş düşünmeleri ve cesur adımlar atmaları.
Zaman, 24.02.2012
