4+4+4 sisteminin doğurduğu tartışmalar çerçevesinde okul çağındaki çocukların okul yerine evde eğitilmesini öngören Homeschooling/Evde Eğitim uygulamasının ülke gündeminde az da olsa yer alması şüphesiz sevindirici bir gelişme. Ne var ki ülkenin bazı önde gelen akademisyenlerin, siyasetçilerin, aydın ve yazarlarının bu türden alternatif eğitim modellerine önyargıyla yaklaştıklarına tanıklık ediyoruz. Kimi, halkı bilinçsiz ve cahil bularak ailelerin kız çocuklarını evde hapsedecekleri ya da erken evlendirecekleri endişesiyle evde eğitim uygulamasına karşı çıkarken kimi de demokratik ülkelerde bu türden sistemlerin işlemediğini öne sürerek bir bakıma devlet tekelinde eğitimin dertlere derman olacağını dillendirdi. Hürriyet yazarı Taha Akyol’da tepkisini “On bir yaşına giren bir çocuğa “evde eğitim” kapısının açılmasını alkışlayanlar oldu. Hatta bunu liberalizm zanneden ‘taze liberaller’ gördük” diyerek dile getirdi. Oysa Evde Eğitim sanılan aksine standart/tekdüze bir uygulama alanı olmadığı gibi örneğini demokratik ülkelerde de gördüğümüz gibi yasalarla çerçevesi çizilen dileyen herkesin yapamayacağı bambaşka uzmanlık gerektiren birçok farklı yönteminde bir arada kullanıldığı bir model.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Madde 26/3’de “Ana baba, çocuklarına verilecek eğitim türünü seçmek hakkını öncelikle haizdirler” der. Dolayısıyla demokratik dünyada çocuk eğitiminde ailenin önemli bir rolü bulunmaktadır. Bu bağlamda -biraz da önyargılardan yola çıkarak- Evde Eğitim modeline yakından bakmakta fayda olacağına inanıyorum. Bunun için ABD’de her geçen gün büyüyen ve bir sektör haline gelen Evde Eğitim uygulamalarını kısaca değerlendirelim
Evde Eğitim uygulamalarında başlangıç
Evde Eğitim uygulayıcısı ebeveynler ilk adım olarak çocuklarının bireysel özelliklerini, ihtiyaçlarını ve öğrenme şekillerini tesbit edip onları kabiliyetleri doğrultusunda hedefler belirlemeye yönlendirir. Bu aşamada öğrencilerin kurumsal eğitime devamı da tercih edilebilir. İkinci adım olarak bireyin tanınmasıyla eş zamanlı olarak öğretim yaklaşımları ve uygulama örnekleri de ayrıntılarıyla incelenir, uygulanacak eğitim ve öğretim yaklaşımına karar verilir. Bu aşamada en çok dikkat edilen husus uygulanacak modelin çocuğun kişisel özellikleriyle örtüştüğünden emin olunması, içeriğinin bu temel nokta göz önünde bulundurularak oluşturulmasıdır. Üçüncü adım Evde Eğitim uygulayıcı ebeveynler, hukuki gereksinimlerin yerine getirilmesi kapsamında bağlı bulundukları eyaletin eğitimle ilgili kanunları içinden kişi merkezli (homeschooling) eğitimle ilgili maddeleri inceler, ilgili birimlerle diyalog sağlar ve varsa zorunluluklar yerine getirir. Aynı zamanda ilgili lokal ve ulusaluluslararası kurum-organizasyonlar hakkında araştırma yapılarak gerekli bağlantılar oluşturulur ve iştirak edilecek sosyal, kültürel, akademik çalışmalar tespit edilir.
Uygulamalar
Evde eğitim pratiklerinde ebeveyn rehberliği, özel öğretmen desteği, uzaktan eğitim, grup faaliyetleri gibi uygulamalarla karşılaşıyoruz. Evde eğitim uygulamalarında anne ve baba, çocukları için temel rehber ve öğretmendir. Uygulamada annelerin babalara nispetle daha yoğun bir şekilde eğitim süreçlerine müdahil olduğunu en büyük eğitim desteği sağlayıcıları oldukları; ilgili organizasyonlar, destek grupları, kooperatifler, istişare buluşmaları, farklı branşlarda kurslar düzenledikleri görülmektedir. Örneğin Vermont eyaletinde Goddard College’da Ron Miller yönetiminde gerçekleştirilen bir kişi merkezli eğitim buluşmasında veli olarak bulunan tüm katılımcıların annelerden oluştuğu görülmüş. Kendisiyle röportaj yapılan bir anne konuyla alakalı olarak duygularını şöyle dile getirmiştir. “Çocuklarımı bizzat yönlendiren olmayı, onların yakınında bulunmayı önemsiyorum. Böylece ne zaman daha fazla çalışabileceğimize, ne zaman sıkıldıklarına dikkat ve buna göre hareket ediyor, gerekirse bir konuyu atlayabiliyorum. Akademik birikim açısından geri kalmalarına müsaade etmiyorum.”
Evde Eğitim modelinde bir diğer uygulama şekli uzaktan eğitimdir. Kişi merkezli eğitim uygulayıcısı aileler, gerek düzenli ders takibi ve gerekse kurumsal bir mezuniyet imkânı elde etmek amacıyla uzaktan eğitim hizmetlerinden faydalanmaktadır. Maryland eyaletinde bulunan Calvert Schoool, Clonlara School, Key Stone National High School, uzaktan eğitim hizmeti veren kuruluşlara yalnızca üç örnektir. Bu kurumların her biri, müfredatı uygulayıcı öğrenci ve velilerle birlikte, öğrencinin ihtiyaçları doğrultusunda oluşturmak noktasında teminat vermektedir. Firmalar, her sınıf ve seviye için oluşturdukları müfredatları, ders ve test kitaplarını, yardımcı materyalleri, programlarına abone olan öğrencilerin adreslerine gönderiyorlar. Bu materyallerin tümü, tercihe göre elektronik ortamda da öğrencilere ulaştırılabilir niteliktedir. Uzaktan eğitimle ilgili çarpıcı bir örnek Amerika’nın New Mexico eyaletinden Joyce Swann of Anthony’dir. Anthony 5 yaşındaki kızı Alexandra’yı Calvert’in uzaktan eğitim programıyla yetiştirmeye karar verdikten 10 yıl sonra kızı 16 yaşında olduğu halde California eyalet üniversitesinden master derecesi almıştır. 18 yaşında da El Paso Community College’da US tarihi öğretmeye başlamıştır. Alexandra’nın 9 kardeşinin 7’si master derecesi sahibi olmuştur.
Evde Eğitim uygulayıcısı aileler düzenli olarak grup faaliyetleri içinde bulunmaya da özen göstermektedirler. Bu faaliyetler gerek akademik, gerek sosyal ve kültürel çalışma zenginliği sunmaları sebebiyle kişi merkezli eğitimin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.
Öğrenciler grup faaliyetleri aracılığıyla; branş kursları, kamplar ve geziler, kütüphane ve müze ziyaretleri, müstakil ders oturumları, ebeveyn buluşmaları ve benzer faaliyetlere katılmaktadır. Bu aktiviteler öğrenciler arkadaş çevresini genişletme imkânı, çevreyi ve farklı mekânları tanıma fırsatı sunması sebebiyle öğrenciler ve uygulayıcı veliler tarafından sıklıkla tercih edilmekte olup, “ailelerin bölgesel organizasyonları, destek grupları, eğitim kooperatifleri veya bu sahada hizmet veren firmalar aracılığıyla, çevreyi tanıma, sportif aktiviteler ve yeni arkadaşlıklar kurulması amaçlarıyla gerçekleştirilmektedir.
Evde Eğitim öğrencileri için MIT Üniversitesi’nde laboratuvar ortamında fen bilimleri içerikli oturumlar organize eden kuruluşlar bulunmaktadır. Ayrıca sözleşmeli okullar da Evde Eğitim öğrencileri için özel gruplar ve programlar hazırlamaktadır.
Aileler, müfredat paketlerini, kaynak ve materyalleri gerek matbu olarak veya DVD formatında ve gerekse internet üzerinden temin etmektedirler. Örnek olarak Clonlara School, A Beka Home School, Konos Curriculum ve Saxon Publishers Amerika’da müfredat paketi sağlayıcıları arasında en fazla tercih edilen kurumlardandır. Kişi merkezli eğitimle ilgili bazı sivil toplum kuruluşlarının da olduğunu görüyoruz. Bu alanda faaliyet yürüten sivil örgütlerden bazıları şunlardır; Home School Legal Defence Association, National Home Education Network, American Homeschool Association, Alternative Education Revolution Organization.. Diğer taraftan ülkede Evde Eğitim ile ilgili çok sayıda dergi, kitap, web sayfası ve radyo kanalları da bulunmaktadır.
Homeschool Eğitim Haftası
Amerikan senatosunun evde eğitimle ilgili genel tutumunu ortaya koyan bir de kararı bulunmaktadır. Senato 16 Eylül 1999 günü oybirliğiyle aldığı 183 nolu kararla 19- 25 Eylül 1999 haftasını ‘Ulusal Kişi Merkezli / homeschooling Eğitim Haftası’ olarak belirlemiştir. 14 senatörün senatoya sunduğu ilgili teklifin gerekçesi de ibretlik olacak türdendir. Çok uzun olan gerekçede kısaca “Madem ki Birleşik Devletler eğitimde mükemmelliği hedef belirlemiştir, Madem ki Birleşik Devletler mükemmelliğin yakalanmasında aile katılımı ve ebeveyn seçimlerinin önemini kabul etmiştir, Madem ki Birleşik Devletler ebeveynin çocuklarının eğitim ve yetiştirilmesinde öncelikli hakka sahip olduğunu tanımıştır. Bu sebeplerle, 1999 yılı için Eylül ayının 19’unda başlayıp 25’inde sona eren haftanın ‘ulusal kişi merkezli eğitim haftası’ olarak belirlenmesi kararına varılmıştır” denmektedir. “
Sonuç olarak
Türkiye’de farklı tercihlerin, esnek eğitim modellerinin oluşacak olmasından endişe edilmemelidir. Hiç değilse bu konuda projeler üretilmeli ve üzerinde ciddiyetle tartışılmalıdır. Evde Eğitim uygulamaları görüldüğü gibi aileleri başıboş bırakan, çocuklarını mağdur edecek olan bir uygulama alanı değil. Çok fonksiyonlu ve bir hayli de ihtiyaçları giderecek türden. Bu yüzden son yıllarda araştırmalar Evde Eğitim öğrencilerinin birçok alanda başarılı olduklarını göstermektedir. Türkiye’de bu uygulamayı başarabilecek düzeyde olan ailelerin önü kesilmemelidir. Hatta teşvik edilmeli ve Evde Eğitim yeni anayasada da yerini almalıdır. Ülkemiz zihniyet olarak alternatif eğitim modellerine kapalı bir ülke. Bu konuda çok az sayıda çalışma yapıldığını da üzülerek ifade edeyim. Ancak bu konuda ciddi bir araştırma yapan yazımda da çalışmasından çok faydalandığım Muhammed Öz hocaya özellikle teşekkür etmek istiyorum. “ABD’de Alternatif Bir Eğitim Modeli olarak Kişi Merkezli Eğitim” alanında yaptığı tez çalışması kayda değer bir çalışmadır. Bu türden çalışmaların yapılması özellikle bu alana kaygıyla yaklaşan kesimlerin önyargılarını giderecektir. Türkiye eğitim alanında çok ciddi reformlar yapıyor. Umarız bu yeni sistemle bir an evvel eğitim ideolojik endoktrinasyon kurumu olmaktan çıkartılır ve alternatif eğitim modelleri de toplumun hizmetine sunulur.
