İşsizliği yönetmek enflasyonist politikanın iddia edilen nedeni olabilir, ancak gerçek neden başka bir şey gibi görünüyor.
Başkan Joe Biden‘ın onay oranı düşüyor ve şu anda ulusal anketlerde ve bazı kilit eyaletlerde eski Başkan Donald Trump’ın gerisinde kalıyor.
Vox, Biden’ın popülaritesinin düşmesinden ekonomiyi ya da en azından seçmenlerin ekonomi algısını sorumlu tutuyor. Yeni bir Gallup anketi, insanların sadece %32‘sinin Biden’ın ekonomiyi ele alışını onayladığını gösteriyor.
Biden’ın politikalarının hatalı olduğu söylemiyle mücadele etmek üzere Beyaz Saray harekete geçti, milyarderlere saldırılar ve halkın yaşadığı ekonomik sıkıntılardan şirketleri sorumlu tuttu.
“Enflasyon düşerken dahi fiyatlarını düşürmeyen tüm şirketlere karşı açık konuşayım: Fiyat kazıklamalarını durdurmanın zamanı geldi.” “Amerikalı tüketicilere bir şans verin.” diye tweet attı, Biden.
Michigan Üniversitesi ekonomi profesörü Justin Wolfers’ın X’te gözlemlediği gibi ekonomik mantıktan tamamen yoksun olan bu tweet, garip bir saldırı olarak anlaşılabilir.
Sol eğilimli Brookings Enstitüsü’nde kıdemli bir araştırmacı olan Wolfers, Biden’ın tweet’i için “Bu sadece tutarsız değil; aynı zamanda yararsız” dedi. “Tutarsız çünkü düşük enflasyon, firmaların fiyatlarını düşürmek yerine fiyat artışlarını ılımlı hale getirmelerine neden oluyor. Yararlı değil çünkü daha önceki fiyat seviyelerine geri dönmenin tek yolu deflasyondur ki bu da büyük bir ekonomik acıyı beraberinde getirir.”
This is not only incoherent, it’s unhelpful.
It’s incoherent because lower inflation is cause for firms to moderate their price hikes, rather than cut prices.
It’s unhelpful because the only path back to earlier price levels is deflation, which comes with massive economic pain. https://t.co/FsY12WS20f
— Justin Wolfers (@JustinWolfers) November 30, 2023
Maryland Üniversitesi’nde ekonomi profesörü olan Melissa S. Kearney, face-palm (🤦♀️) emojisiyle yanıt verdi.
Kearney, “Sanırım bu konuda ekonomistlere danışılmadı,” diye kestirip attı.
Biden Beyaz Saray’ının gözden kaçırdığı bariz gerçek, enflasyon yavaşlıyor olsa da hâlâ pozitif, yani fiyatlar hâlâ artıyor- ve Federal Rezerv’in hedefi olan %2’den çok daha hızlı bir şekilde. Tüketici fiyatlarında genel bir artış yaşanırken şirketlerin fiyat indirimine gitmesi ekonomik mantığa aykırıdır.
Biden’ın tweetiyle ilgili ikinci bir sorun da hükümetin politikalarından kaynaklanan enflasyon için şirketleri suçlamasıdır. Avusturyalı ekonomist Ludwig von Mises, en ünlü konferanslarından birinde enflasyonun sadece bir politika olduğuna işaret etmiştir.
ABD’nin son dönemdeki para politikasına bakacak olursak, insanların neden enflasyondan mustarip olduğunu açıkça görebiliriz.
Dört yıllık bir süre zarfında Fed, M2 para arzını 14 trilyon dolardan 2022 yazında 22 trilyon dolara çıkararak sadece dört yılda %50’den fazla bir artış sağlamıştır.
M2 para arzı, daha sıkı Fed politikası nedeniyle hafif bir düşüşle 21 trilyon dolara geriledi, ancak hâlâ pandemi öncesi seviyelerin önemli ölçüde üzerinde.
Fiyat enflasyonunun nedeni budur ve bunu doğrulamak için Fed’in enflasyona neyin neden olduğuna dair açıklamasına bakmak yeterlidir.
St. Louis Federal Rezerv Bankası “Para ve Enflasyon” kaynak sayfasında “Enflasyon, bir ekonomideki para arzının, ekonominin mal ve hizmet üretme kabiliyetinden daha hızlı büyümesi durumunda ortaya çıkar” demektedir.
Asıl soru şudur: Eğer para basmak enflasyona neden oluyorsa, bunu neden yapıyoruz?
Fed uzun zamandır enflasyonun işsizliği düşük tutmak için ödememiz gereken bir bedel olduğunu iddia ediyor, ancak işsizlikle mücadele etmek için para politikasını kullanmak her zaman sorunlu olmuştur. Phillips eğrisinin de gösterdiği gibi, işsizlik ve enflasyon arasında genel olarak ters bir ilişki olduğu doğrudur. Enflasyon yükseldiğinde işsizlik düşer ve bunun tersi de geçerlidir- ilk başta.
Ancak bu ilişki zamanla zayıflar, bu nedenle Nobel ödüllü F. A. Hayek de dahil olmak üzere bazı zeki ekonomistler, işsizliği azaltmak için para politikası kullanmanın, merkez bankalarının düşük işsizliği sürdürmek için giderek daha fazla para basması gerekeceğinden, kaçınılmaz olarak daha yüksek enflasyonla sonuçlanacağına inanırlardı.
Bu olgunun yakın tarihte, enflasyonun %140’ın üzerinde olduğu Arjantin de dahil olmak üzere pek çok ülkede yaşandığını gördük. Arjantin’in yüksek enflasyonuna rağmen, işsizlik oranı son on yılda ortalama %8,5 civarında seyretmiştir. Başka bir deyişle Arjantin, tıpkı 1970’lerde ABD’de olduğu gibi yüksek enflasyona ve yüksek işsizliğe sahiptir.
İşsizliği yönetmek enflasyonist politikanın beyan edilen nedeni olabilir, ancak asıl neden başka bir şey gibi görünüyor: Hükümet harcamalarını kolaylaştırmak. Nobel ödüllü ekonomist Milton Friedman ve diğerlerinin de belirttiği gibi, enflasyon bir vergidir.
Devlet harcamalarını kolaylaştıran şey vergilerdir ve enflasyonun bir tür vergi olduğu bir kez kavrandığında, enflasyon tablosu netleşir. Enflasyona para arzının genişletilmesi neden olur, ancak para basımının arkasındaki itici güç hükümet harcamalarıdır.
Elbette politikacılar bunu kabul etmezler. Bu yüzden, politikalarının neden olduğu enflasyon için şirketleri suçlayan saçma ekonomik argümanlar uyduruyorlar.
——
* “Economists Are Roasting Biden’s ‘Incoherent’ Inflation Tweet—and for Good Reason”, Fee Stories, 13 Aralık 2023, Foundation for Economic Education
Jon Miltimore, fee.org sayfası genel editörü.
Çeviren Kamil Sarı
