“3 Kinds of Economic Ignorance”, Fee.org, 7 Ocak 2016,
https://fee.org/articles/3-kinds-of-economic-ignorance/
Çeviren: Murathan Aksoy
Neyi Bilmediğinizi Biliyor musunuz?
Yalnız olmadığımı biliyorum. Bernie Sanders’ın sosyal medyada, bir ipotek kredi faizinin sadece yüzde 3’e çıkarılabilirken, öğrenci kredilerinin neden yüzde 6, 8 veya 10 faiz oranlarıyla verildiğini merak ettiği haklı öfkeyi düşünün. (Cevap, elbette, bir ipotek kredisinin ev şeklinde bir teminata sahip olmasıdır, bu nedenle ipotek kredisi borç veren için, teminatı olmaması nedeniyle ortaya çıkan yüksek riski karşılamak için daha yüksek bir faiz oranı gerektiren bir öğrenci kredisine göre daha düşük riskli bir kredidir.)
Ekonomik cehalet söz konusu olduğunda, liberteryenler hemen Murray Rothbard’ın konuyla ilgili ünlü gözlemini hatırlıyor:
‘Ne de olsa uzmanlaşmış bir disiplin olan ve çoğu insanın “kasvetli bir bilim” olarak gördüğü ekonomiden habersiz olmak suç değildir. Ancak bu cahilliği sürdürerek ekonomi ile ilgili sesli ve gürültülü bir görüşe sahip olmak tamamen sorumsuzluktur.’
Ekonomik cehalet farklı biçimlerde karşımıza çıkar ve bazı ekonomik cehalet türleri diğerlerinden daha çok mazur görülebilir. Ancak Rothbard’ın görüşünün en önemli anlamı, ekonomik cehaletin en kötü türü, sizin ekonomik cehaletinizin farkında olmamanızdır. Ekonomi hakkında belirli şeyleri bilmemenin çeşitli derecelerde suçlanabilirliği vardır, ancak hiçbir zaman kabul edilemez olan şey, otoriteyle konuşacak kadar bilgi sahibi olmayabileceğinizi veya ekonomik bilginin sınırlarını anlamayacağınızı kabul etmemektir.
Neyi bilmediğinizi bilmeme şeklindeki yaygın soruna dönmeden önce, üç farklı ekonomik cehalet türünü inceleyelim.
Ne Tartışılmaz?
En az mazur görülebilir ekonomik cehalet türüyle başlayalım: Üzerinde anlaşmaya varılmış teorileri veya ekonomideki sonuçları bilmemek… Bu kişilerden çok fazla olmayabilir fakat uzman olmayanların inandıklarından daha fazla var. Bernie Sanders’ın teminatsız kredilerin neden daha yüksek faiz oranlarına sahip olduğunu anlayamaması bu kategoriye girer çünkü bu, finansal ekonomide üzerinde anlaşmaya varılmış bir sonuçtur. Donald Trump’ın serbest ticarete (ve Sanders’ın da) darbe vurması başka bir örnek olacaktır, çünkü serbest ticaretin, ticaret yapan ülkelere zamanla fayda sağladığı fikri ekonomide üzerinde kesin anlaşmaya varılmış bir başka sonuçtur.
Trump, Sanders ve ekonomi hakkında iddialarda bulunanlar gibi temel öğretilerden habersiz olan pek çok kişi bu cehalet için son derece hatalı görülmelidir. Ancak bu tür hatalar yapan birçok kişinin asıl kusurları, cehaletlerinden habersiz olmalarıdır. Çoğu zaman ekonomide farkında olmadıkları, üzerinde anlaşmaya varılmış sonuçların olduğunu bile bilmemeleridir.
Verilerin Yorumlanması
Benim görüşüme göre daha fazla mazur görülebilir olan ikinci bir ekonomik cehalet türü, ekonomik veriler hakkındaki cehalettir. Rothbard’ın gözlemlediği gibi, ekonomi üzerinde uzmanlaşılmış bir disiplindir ve uzman olmayanların ekonomi ile ilgili tüm teorileri ve gerçekleri bilmeleri beklenemez. Araştırılacak çok sayıda ekonomik veri var ve çoğu zaman bu veriler, kamu politikası sorularına kolayca uygulanabilmesi için dikkatli bir istatistiksel yorum gerektirir. Yalnızca ekonomik verilerin değil aynı zamanda kaynakların da teorik olarak yorumlanması gerekir. Verilerin ekonomik teori çerçevesinde bir neden-sonuç hikâyesine entegre edilmesi oldukça önemlidir.
Bununla birlikte, internet dünyasında ulaşılması zor olmayan birçok temel ekonomik veri mevcuttur. Sorun şu ki, birçok insan belirli deneysel verilerin doğru olduğuna inanıyor ve verileri gerçekten kontrol ederek bunları doğrulama gereği duymuyor. Örneğin, Bernie Sanders kısa süre önce Amerikalıların rutin olarak haftada 50-60 saat çalıştıklarını iddia etti. Hiç şüphe yok ki, bazı Amerikalılar için bu iddia doğru, ancak uzun vadede ortalama çalışma haftasının azalmasıyla birlikte güncel haftalık çalışma saati ortalama 34 saat olmuştur. Daha uzun ömür, okul ile emeklilik arasındaki sürenin kısalması ve daha az süre çalışmak ortalama bir Amerikalı için ömür boyu çalışma saatlerinde bir azalma ve boş zamanlarında bir artış anlamına gelmektedir. Bu verilere çeşitli web sitelerinde kolayca ulaşılabilir.
İstatistiksel yorumlama sorunu, insanların, yoksulların yaşam standartlarındaki düşüşün veya yoksulluktan kurtulma ve zenginleşmelerinin kanıtı olarak, zengin ve yoksulların sahip olduğu ulusal gelir paylarının statik anlık görüntü analizlerini yanlış bir şekilde aldığı ekonomik eşitsizlik hakkındaki verilerde görülebilir.
Bu tür konularda fikirlerini belirtmek isteyen kişiler, yine özel bir disiplindeki tüm verileri bilmedikleri için mazur görülebilirler, ancak konuyla ilgilenmeyi seçerlerse, tartıştıkları verileri yorumlama yetenekleri de dahil olmak üzere kendi sınırlarının farkında olmalıdırlar.
Farklı Düşünce Okulları
Üçüncü tür ekonomik cehalet ve en çok mazur görülebilir olanı, ekonomi disiplini içindeki çoklu bakış açılarının cehaletidir. Ekonomide birden fazla düşünce okulu vardır ve bu okullarda birçok ampirik soru ve tarihsel gerçeğin çeşitli açıklamaları vardır. Dolayısıyla, Büyük Açık (The Big Short) gibi finansal krizin ve Büyük Durgunluğun bir düzenleme eksikliğinden kaynaklandığını açıkça öne süren bir film, Federal Rezerv politikası ve konut piyasasını yanlış yönlendirmiş hükümet müdahalesinin birleşimini suçlayan alternatif bir açıklama duymamış insanlar için ikna edici olabilir. Büyük Buhran ve daha genel olarak Hayekçi ve Keynesyen iş döngüsü teorileri arasındaki fark hakkında da benzer noktalara değinilebilir.
Düşünce okullarını içeren bu konular, Rothbard’ın ekonominin uzmanlaşmış doğası ve uzman olmayanların neyi bilip, neyi bilmemelerinin tahmin edilemeyeceği konusundaki görüşünün mükemmel örnekleridir. Aslında uzman olmayanların, çeşitli düşünce okullarının tüm argümanlarını bilmelerini beklemek gerçekçi değildir.
Cehalet ve Kibri Birleştirmek
Tüm bu ekonomik cehalet türlerinde eksik olan ve bilgili ekonomistlerde genellikle eksik olan “epistemik alçakgönüllülük” diyebileceğimiz şey veya ne kadar az bildiğimizi kabul etme istekliliğidir. Ekonomist olmayanlar genellikle ekonomi hakkında ne kadar az şey bildiklerini fark edemezler ve ekonomistler ise genellikle ekonomi hakkında ne kadar az şey bildiklerini kabul edemezler.
Gerçek ekonomik “uzmanlık” sadece teorilere ve gerçeklere hâkim olmak değildir. Bu teorilerin ve gerçeklerin çeşitli yorumlarının daha derin bir anlayışı ve bir ekonomiyi yönetmeye çalışırken bu bilgiyi uygulamadaki sınırlarımız karşısında alçakgönüllü olmaktır. En zeki ekonomistler, ekonomik uzmanlığın sınırlarını bilenlerdir.
İster başkan adayları ister Facebook arkadaşları olsun, ekonomik konularda görüşleri olan yorumcular, en azından uzmanların katılmayabileceği veri veya yorumlayıcı söylemlerin kullanımına yol açan önyargılara sahip olabileceklerini kabullenebilirler.
En kötü ekonomik cehalet türü olan ‘kendi cehaletinin farkında olmama durumu’ tüm ekonomik cehalet alanlarındaki en kötü cehalet türüdür.
