Anayasa bir ülkenin siyasî sisteminin en önemli belgesidir. Fiilî durumu ne kadar yansıttığı duruma bağlı olmakla beraber anayasalar ülkeler hakkında fikir edinmek için bakmamız gereken unsurların en başında gelir. Anayasalar tüm toplumu, her bireyi ve her toplumsal kesimi yakından ilgilendirir. Bundan dolayı yeni anayasa yapımlarında ve kapsamlı anayasa değişikliklerinde ülkede söyleyecek sözü olan her unsurun sürece katılması beklenir, istenir.
Hükümet sistemi değişikliğine odaklanan ama kaçınılmaz olarak hem siyasetin işleyişinde hem de siyasî sistemde daha geniş sonuçları olacak anayasa değişikliği paketi Meclis’ten geçti. Artık bir referanduma gideceğimiz kesin. CHP Meclis’te paketin geçmesini engellemek için bir kısmı meşru bir kısmı gayri meşru olmak üzere akıl edebildiği her yol ve yöntemi denedi, ancak başarılı olamadı.
CHP doğruyu mu yaptı? Sürece katılarak paketi etkilemeye çalışmak yerine toptan ret tavrı alması ne kadar akıllıcaydı? Sanırım CHP yanlış yaptı. Sürecin bir parçası olması paketi etkileme imkânına sahip olmasını sağlardı. Bu fırsatı kaçırdı.
CHP bu hataya nasıl düştü?
CHP en başta gerçekçi siyasal hesaplama yapamadı. AK Parti ve MHP’nin desteklediği bir paketin Meclis’ten geçmesini engellemenin mümkün olmadığını görmesi gerekirdi. Bunu başaramadı. Toptancı davrandı, gerçekçi değil hayalci bir tavır içine girdi. Bu yüzden MHP Genel Başkanı Bahçeli’nin CHP’ye yönelik eleştirilerinin büyük ölçüde doğru olduğunu kabul etmek gerekir. CHP ana muhalefet görevini hakkıyla yerine getiremedi ve süreçte yapıcı bir rol üstlenemedi.
Diğer taraftan gerek CHP gerekse pakete karşı olan başka kişi ve çevreler pakete aklı başında bir muhalefet geliştiremedi. Ezberlere dayanan, Türkiye gerçeklerini hesaba katmayan, kuru gürültü çıkarmayı muhalefet etmek sanan bir karşı tavır aldı. Oysa pakette ciddî bicimde eleştirilebilecek hata ve boşluklar var. HSYK’da çoğulluğun yansıtılması, yüksek mahkeme üyelerinin atanmasında Meclis’in devrede olması, bazı yüksek kamu görevlilerinin Cumhurbaşkanı tarafından atanmasında Meclis onayı aranması, komisyonlar aracılığıyla Meclis’in denetleme gücünün artırılması gibi şeylere işaret etmek iyi ve yararlı olabilirdi. CHP bunu yapmak yerine alışıldık “yaptırmayız”, “ettirmeyiz” havasına girdi.
CHP söylemindeki bir diğer probleme bilhassa işaret etmekte fayda var. Merhum Türkan Saylan dâhil birçok CHP çizgisindeki insan tarafından dile getirilen ve Kılıçdaroğlu tarafından da çeşitli şekillerde ifade edilen bu bakış, CHP’nin kendini ülkenin sahibi ve siyasetin efendisi gibi gördüğünü gösteriyor. CHP’liler iktidara yönelik olarak diyorlar ki, “% 90 oy ile alsanız bile yapamazsınız.” Bu demektir ki “Ülkenin altın hissesine biz sahibiz. Oy oranımız ne kadar az olursa olsun ülkede ne yapılacağı bizden sorulur. Bizim onay vermediğimiz değişiklikler hayata geçirilemez.”
CHP’nin bu söylemi doğal olarak gerilim politikası izlemesine yol açıyor. İktidara yönelik gerilim politikası izleme ithamlarının her durumda ve tümüyle yanlış olduğu söylenemez. Ama sanırım gerilim politikası izlemede CHP ile kimse yarışamaz. CHP tarihi gerilim üzerine siyaset yapma tarihidir. CHP’nin hâlâ bu çizgide ilerlemesi anlamsız ve yararsız çünkü şartlar epeyce değişti. CHP’nin gerilim politikasıyla harekete geçirmeye çalıştığı bürokratik vesayet odakları ya tasfiye edildi ya da şimdilerde demokratik siyasete karşı harekete geçemeyecek kadar dağınık ve zor durumda. Halk kitleleri ise ağırlıklı olarak gerilim siyasetinden rahatsız olmakta.
Bakalım CHP referandum kampanyasında yukarıda işaret edilen hatalardan vazgeçerek gerçekten demokrat, gerçekçi, temelsiz üstünlük ve sahiplik hissine değil eşitlik algısına dayalı bir hayır kampanyası yürütebilecek mi? Bunu göreceğiz. Ancak, CHP’nin şimdiden şunu bilmesi lâzım: CHP’nin kampanyada rasyonel ikna çabasını değil irrasyonel gerilimi odağa alması halkın paketi onaylaması ihtimâlini azaltmaz, artırır.
