Uluslararası İlişkilerde diplomatik dil her zaman geçerli olmayabilir
Diplomasi uluslararası ilişkiler için geçerli bir yöntem olmayı koruyor. Ülkeler arasındaki barışçıl veya çatışmacı ilişkilerin gerçekleştiği bir alan olarak kullanılmaya da devam ediyor. Diplomasi yönteminin gerekliliği açıkken diplomasiden uzak uluslararası ilişkiler gerçekleştirmenin manasızlığı da rahatlıkla kavranabiliyor. Diplomasinin ülkelerarası ilişkilerin iletişim tercihi olarak faydalı olduğunu da söylemek zorunluluk. Diplomasi gerektiği yerlerde krizleri engelleyebiliyor. Ülkelerarası ilişkilerde gelişebilecek yanlış anlaşılmalar dahil birçok alanda iletişim problemlerini de geçersiz kılabiliyor. Bu yönüyle diplomasi gerçekten faydalı bir araç. Ülkelerin de bu araçtan faydalandıklarını rahatlıkla söyleyebiliriz. Diplomasiyi kullanmadan bir ülkenin uluslararası ilişkilerde varlığını sağlıklı olarak gerçekleştirebileceğini söylemek zor. Bu gereklilik ortadayken diplomasinin dikkatlice gerçekleştirilmesi gerekiyor. Hatta diplomasinin hata kaldırmayacağı bile söylenebilir. Bu söylem hatalı da olmaz. Diplomasi dikkatli bir dış politikanın aracı olarak politikanın içinde olmalıdır.
Diplomasinin geçerliliği ve faydası ortadayken devletler arasında kullanılacak diplomatik dil üzerine düşünülmeyi hak ediyor. Diplomatik dil gerçekten önemli bir konu. Devletlere zarar verebileceği gibi fayda da getirebilir. Bürokrasinin zararlarına takılmadan profesyonellerce gerçekleştirilmesinde fayda var. Fakat diplomasi dili çeşitli yer ve noktalarda devletler arası ilişkilere zarar vermek kapasitesini de taşıyor. Diplomasi dili bürokratların kendi çıkarları için kullanılabileceği gibi devletlerin anlatmak istediklerini tam olarak ifade de etmeyebilir. Doğru bir dilin bulunması neredeyse hayatidir. Gerçekleştirilmek istenen çıkarların dereceleri arttıkça bu önem daha rahat kavranabilir. Diplomasi dilinin önemi ortadayken diplomasinin geçersiz dilinin maliyetlerini kaldırmak çok zordur. Bu maliyet devletler tarafından alınmamalıdır. Ülkedeki herkes bu maliyetten zarar görebilir. Diplomatik dilin bürokratlarca kullanılan şekli devletler arasındaki ilişkileri geliştirmeyebilir ve ilişkilere zararlar verebilir. Diplomatik dilin yanlış kullanılması ve geçersiz olduğu alanlardan uzak durmak bir zorunluluktur.
Diplomatik dil ifadesizliğin ifadesi olabilir
Dış politika meseleleri ister basit ister zor olsun, bu meselelerde atacağınız adımlara dikkat etmek zorundasınız. Bundan başka geçerli olabilecek yollar yoktur. Diplomasinin kendi içinde geliştirdiği dilin geçersizliğini de her zaman akılda tutmalıyız. Bu dil sorunların etrafından dönerken sorunları çözmekten son derece uzak olabilir. Böylece ne sorunlar doğru anlaşılır ne de sorunların çözümleri bulunabilir. Çözümsüzlük adeta diplomasinin ifadesi haline gelir. Özellikle diplomatlar kendi kendilerine belirledikleri diller ile çözümler çok yakındayken çözümlerden uzaklaşabilirler. Meselelerin etrafında politik olarak doğru yerde olduğu iddia edilen bir dil içinde olmak yer yer sadece çözümsüzlüğe hizmet edebilir. Bunun örnekleri rahatlıkla bulunabilir. Türkiye’nin Avrupa Birliği ile geliştirdiği ilişkilerdeki dili örnek alalım. Hatta bu örnekte Avrupa Birliği’ni de incelemeye alalım.
Taraflar uzun zamandır akıllarındaki politikaları gerçekleştirmek istiyorlar. Fakat bu politikaların neleri ifade ettiğini taraflar da anlamakta zorlanıyorlar. Birbirleri ile gerçekten bir ortaklık kurmak istiyorlar mı? Birbirlerini doğru birer ortak olarak görüyorlar mı? Birbirlerinden memnunlar mı? Aynı politik fikirlere sahipler mi? Gelecek konusunda beklentileri neler? Sırf bu konuları bile ele alsak mesele diplomatik dile rahatlıkla gelebilir. Taraflar adeta belirsizlik oyununu oynuyorlar. Birbirlerine tam olarak ne demek istediklerinde açık değiller. Onlarca – belki de yüzlerce – etkin diplomat sürekli ilişkiler içinde. Peki sonuç ne? Birbirlerine ne anlatıyorlar? Kamuoyu bu ilişkilerden ne anlıyor? Sonuç ortaklığa mı yoksa ayrılmaya mı gidiyor? Soruların cevapları hâlâ yok. Bu kadar zamanda diplomasi neyi konuştu peki? Hep fayda beklenilen diplomasi sorunların etrafında mı döndü yoksa? Diplomatik olduğu iddia edilen dil çözümsüzlüklerin kapalı dili mi oldu? Yoksa taraflar diplomatik dil ile ne anlatmak istediklerini beceriksizce anlatamadılar mı? Diplomatlar kendilerini ifade etmekte zorlandılar mı?
Zaman zaman net açıklamalar gerekli olabilir.
Sürekli kapalı kapılar arkasında gerçekleşen “ilişkilerde”, ne konuşulduğu ve anlatıldığı belirsiz bir ortamda, ülkeler fayda elde etmekten uzak oluyorlar. Doğru dil bulacağız derken gerçekleşmesi gereken ifadelerin nerede olduğu belli olmuyor. Yıllarca müzakereler devam ediyor. Müzakerelerin ne anlattığı belli oluyor ne nereye vardığı… Devletlerden yapılan birkaç belirsiz ve anlamsız açıklama meselelerin üstünü örtüyor. Sonra fark ediliyor ki varılan bir nokta yok. Gelişmelerden son derece uzak kalınmış. Kimin hangi pozisyonda olduğu belli değil. Politikalar birbirine karışmış. Sözcüler basın toplantılarında kendilerinin bile anlamadığı ifadelerde bulunuyor. Politikaların sonuçlarını yaşamak zorunda olan bireyler ne düşüneceklerinden emin değil. Bütün bunlar açık seçik ortadayken bir de bakılıyor ki diplomasi bürokratları yıllardır kendi diplomatik dillerini devam ettiriyorlar. Ne dediklerinden kendileri bile emin olmadan. Çözümsüzlüğün ortağı olduklarının farkında olarak veya farkında olmadan.
Çözümsüzlüğü çözüm yapan politikacılar diplomatik dil adına konuşmaktan kaçıyor. Zaman akıyor meseleler ortada kalıyor. Kimse birbirinin ne dediğinden tam emin değil. Bürokratlar kendi oyunlarının içinde. Bürokrasi kendi çıkarını belirsizlik dili üzerinden maksimize etmeye çabalıyor. Diplomasi farketmiyor ki kaybeden hizmet etmesi gereken bireyler oluyor. Farkına varılmalı ki özellikle karmaşık gibi görünen ama rahatlıkla çözülebilecek olan konularda net bir dil üzerinden konuşulmalı. “AB ile ilişkilerimizi geliştirme yolunda adımlar atmaktan çekinmeyeceğimizi AB yetkililerine defaatle belirttik ve karşılıklı sıcak ilişkilerimizin devamlılığı konusunda mutabakata vardık” ifadesi ne demek söyler misiniz? Bunca yıldır ilişkiler gelişme yolunda ama ortada net bir durum yok. Diplomatik dil kullanalım da belirsizlikten kazanmaya devam edelim. Kaybeden ise bireyler olsun. Çözülme zamanı gelmiş meselelerde artık net olunmalı. Bu konularda çözümleri geciktirmenin bir anlamı artık ortadan kalkmıştır. Gereksiz yollardan vazgeçmenin zamanı geldiyse bu konulardan vazgeçilmeli. Yeni yollar çizilmeli, bireylere daha çok zarar verilmemeli. Tabiî siz bireyi umursamıyorsanız konu ayrı!
