Tek parti döneminde milletvekili listeleri CHP Genel Başkanlık Kurulu tarafından hazırlanıyordu; yani, Genel Başkan, Genel Başkan Vekili ve Genel Sekreter… Bu durum CHP’ni giderek yozlaştırdığından, İnönü bu duruma bir çare aramış ve parti içinde rekabeti sağlamak için önseçim yolları aranmıştır. Bu önseçim ihtimali, CHP milletvekillerini fevkalade rahatsız etmişti. Türkiye bugün Yeni Anayasa ve hükümet sistemleri tartışmaları siyasi partiler ve seçim kanunları reformuyla beraber düşünülmeli… Şimdi 1943 genel seçimlerinin, aday listesinin tespitinin, yoklama ihtimali karşısında milletvekillerinin korkusunu ve muhaliflerin tasfiyesinin hikayesine geçelim.
Seçim Korku Yaratıyor
Bakınız hatıralarda neler anlatılıyor? Mebus intihabının henüz hangi gün yapılacağı ve namzetlerin ne şekilde intihaba arzedileceği hakkında hiçbir malumat sızmış değildir. Geçen intihapta olduğu gibi intihaptan mebus namzetinden fazla olarak gösterilecek namzetler arasında bir yoklama yaptırılacak mıdır? İntihap dairesiyle alakası sadece o dairenin mebusluğunu üzerinde taşımaktan ibaret olan ve intihap dairesin halkından bulunmayan mebuslar yoklamanın mahzurlarını ve zamanın yoklama yapmaya müsait olmayan şartlarını mütemadiyen propaganda etmekle meşguldürler. Bir mebusun reisicumhura kadar varan edilen şu sözleri dikkate değer.
Halka Sormak Bizi Satmaktır
Osman Niyazi ( yirmi seneden beri Balıkesir Mebusu ) -Harekatımda daima İnkılabı ve Şeflerimi düşündüm. Bana şimdi git halktan rey iste demek beni satılığa çıkarmaktır. Şef eğer beni satacaksa dellal eline vermeye lüzum yoktur.
Halkın Aleyhine Yazdırdılar Şimdi Halk Ne Der?
Sadri Artım ( Kütahya Mebusu ) -Ben bir gazeteciyim. Şef son seyahatinde, Bursa’daki nutuklarında halkın cumhuriyet hükümetlerine beklenen yardımı yapmadığını söyledikten sonra benim ne yazmış olacağımı tahmin edebilirsiniz. Şimdi bana halktan rey alacaksın demek ve beni onun takdirine arzetmek doğru mu?
Ziya Cevher ( Çanakkale mebusu ) -Milli Korunma Kanunu, Varlık vergisini kabul eden bu Meclis büyük mesuliyetlere angajedir. Hizmetleri nisbetinde mesuliyetleri de büyük olan bu Meclisin azası arasında esaslı tebeddülat beklenemez. Tebeddülata meydan verecek ve bilhassa intihap dairesi halkından olmayan mebusları müşkül durumlara düşürecek ihtimallere yer vermemek lazımdır.
İmtihansız Geçmek İsteriz
Rıfat Vardar ( Zonguldak mebusu ) Yoklama olmayacaktır. İmtihansız sınıf geçme usulü takarrür etmiştir. Yoklama çürükler için yapılır ve sadece onlar çıkar…
Ne Olacağını Sadece Şef Bilir
Yoklama olacaktır diyen mebuslar da İnönü’nün geçen intihapta (seçimde) attığı bu adımı geri almayacağını tahmin ettikleri için böyle diyorlar. Hakikatte ne olacağını bilen yok. Her gün bir rivayet, muhtelif tahmin ve mütalaalar söyleniyor. Bu tahmin ve mütalaalar düne kadar muhtelif şekilde devam etti. Dünden itibaren seçime daha fazla namzet ( aday ) arzedileceği havadisi şayi olmuştur. İki günden beri İnönü parti binasına gelerek Başvekil ve Genel Sekreterle birlikte liste üzerinde görüşüyorlar. Listenin dün son şeklini aldığı öğrenildi.
Bugün sabahleyin İsmet İnönü Meclise geldi. Öğleden sonra Hasan Saka bana şunları söyledi:
-Liste kati şeklini dün almıştır. Şef beyannameyi öğleden sonra kütüphanesine çekilip yazacağını söylemiştir. Yetiştirebilirse bu akşam listenin ilan edilmesi beklenebilir.
Listeyi Başbakan da Bilmiyor
Liste hakkında kimsenin malumatı yoktur. Fırka Umumi İdare Heyeti azaları dahi kendilerinin listede olup olmadığını bilmedikleri gibi Umumi Katip Muavini Halil Bey dahi haberdar değildir. Bu defa büyük rolü Umumi Katip Memduh şevket Esendal oynuyor. Başvekil bile o kadar müessir olmuyor ve karışmıyor rivayetleri var. Bu rivayetlere sebep son iki günden beri partideki toplantılarda da bulunmamasıdır. Yalnız İnönü ile Memduh Şevket Esendal konuşuyorlar.
Eleştirenler Tasfiye Ediliyor
Seçimlerde sadece 139 milletvekili yeniden seçilmiş, büyük bir çoğunluk tasfiye edilmiştir. Özellikle Meclis’te eleştirel konuşmalar yapan milletvekilleri cezalandırılmıştır.
İsimleri listenin dışında bırakılanlar: Yusuf Kemal Tengirşenk, Refik Şevket İnce gibi mühim isimlerdir. Bunların namzet olarak gösterilmemesi sürpriz sayılmıştır. Bu ikisinin liste dışı bırakılmış olması (hükümetin tedbirsizliği yüzünden batırılan) Refah Vapuru hadisesindeki ve tahkikatındaki vaziyet ve tenkitlerinin sebep olduğu kanaati hakimdir. İnönü şunları söylemiş:
İnönü: Tenkit İstemem
-Vazife kabul etmezler, küskün dolaşırlar ve mütemadiyen dedikodu tenkidi yaparlar.
Meclis Susturuluyor
Rasih Kaplan da canını zor kurtarabildi. Memleketi olan intihap dairesi değiştirilerek ona da bir ihtar yapıldı. Sebepleri ne olursa olsun, TBMM’nin Refik İnce gibi, Ziya Gevher gibi, Rasih Kaplan gibi tanınmış hatiplerinin bu akıbetleri 7.TBMM’nin havası üzerinde tesir yapmaktan hali kalıp kalmayacağını zaman gösterecektir.
Siyasi Parti ve Seçim Kanunu Tartışmaları
Türkiye, bürokratik vesayetinin tasfiyesinden sonra Yeni Anayasa tartışmaları içinde… Demokrasinin tahkimi için bir çok alanda reformlara ihtiyaç var. Siyasi partiler ve seçim kanunları bu reformlar arasında yer alıyor. Reformlar bulaşıcı ve bir diğerini tetikliyor. CHP içindeki yoklama sitemi çok partili hayata geçildiğinde önseçim olarak devam edecektir. Türkiye’nin önseçimden vazgeçmesi darbeler yüzünden olacaktır.
Milletvekilleri Uşak Değildir
Ziraat Bakanı kendisine yönelik eleştirilere çok ağır bir şekilde cevap verince, Rasih Kaplan şöyle diyecektir: Mebuslara çatmak,bağırmak en kolayıdır. Biz susmayı ve nemelazım demesini de biliriz. Fakat memleketin ihtiyacı ve ızdırabı bununla düzelmez. Alınan tedbirler ve noksan tedbirler yüzünden halkın artan ızdırabını haber vermek kusur mudur? Bu kürsüde konuşan bakanların milletvekillerine uşak muamelesini layık görerek bağırmalarına tahammül edemeyiz.
Yeni Yüzyıl, 03.04.2016
http://www.gazeteyeniyuzyil.com/makale/yoklamadan-kacan-milletvekilleri-1871
