‘Kuvvetler ayrımı’ndan vazgeçilebilir mi? Niyetiniz demokrasi içinde kalmaksa, hayır. Demokratik rejimin ana mekanizmalarından birinin kuvvetler ayrımı olduğundan kimsenin bir kuşkusu yok.
Ama yönetenler bütün gücün kendi ellerinde toplanmasını isterler. İşte, kuvvetler ayrımı da bu eğilimlerin önüne set çekmek için ‘icad edilmiştir’. Dolayısıyla şikayetlere şaşmamak gerek. Denetimden, sınırlanmaktan hoşlanmıyorlar. Bu sadece bize has bir durum da değil. Ancak Türkiye’nin yönetim kültüründeki ‘hikmet-i hükümet fikri’ bu eğilimi güçlendiriyor. Yönetenler kendilerinin hep haklı olduğunu, hep doğruyu yaptıklarını düşünüyorlar. Yanlışlarını söylediğinizde, ‘işler bildiğin gibi değil azizim’ diye başlıyorlar ‘durumu’ izah etmeye. Onlara göre bizim eleştirimizin nedeni ‘bilgisizliğimiz’. Durumu bir bilsek, kararların nasıl alındığını, şartların ne olduğunu bir bilsek eleştirilerimizi geri çekeriz onlara göre. Eleştiri ve uyarılarımızın nedeni ‘devletin işleyişine ilişkin bilgisizliğimiz’. ‘Peki, o zaman, bilgi verin de öğrenelim’ derseniz alacağınız cevap; ‘her şeyin kamuoyu önünde konuşulamayacağı, devletin işleyişinin farklı olduğu’ yolundadır. ‘Siz merak etmeyin, her şey kontrol altında,’ adeta bir darb-ı meseldir devlet katında. Hem bilmediğimiz için eleştirdiğimiz söylenir, hem de bilgi verilmez. Sonuç; devletlûlar kulaklarını tıkar dışarıdan gelen eleştirilere. Onlar ‘en iyi’yi biliyorlardır ve ‘gerekeni’ yapıyorlardır. Vatandaştan beklenen, iyiniyetinden kuşku duyulamayacak olan ‘devlet büyüklerimizi’ desteklemesidir. Bütün bu gözlemler dünün ‘bürokratik oligarşi’sini anlatmaz; devletleşen yeni siyaset elitlerinin de zihniyet dünyası farklı değil. ‘Batı cephesinde değişen bir şey yok’; sonuçta, devlet geleneği ve devlet aklı üstündür!
İşte bu zihniyete karşı demokrasiye, hukuk devletine, kuvvetler ayrımına, insan haklarına her devirde ihtiyacımız var. Dün Kemalistlerin vesayetinde de ihtiyaç duyuyorduk bu değerlere, bugün ‘bizimkilerin iktidarı’nda da ihtiyacımız var. Sorun devleti kimin yönettiği değil. Devletin doğası sorunlu; onu sürekli gözetleyecek, sınırlayacak, denetleyecek mekanizmalar lazım. Demokrasi de, hukuk devleti de, insan hakları da işte bunun için icad edildi. Kim yönetirse yönetsin bu değişmez. Dolayısıyla kimse çıkıp; ‘Kardeşim, biz helal süt emmiş insanlarız. Bize güvenin. Hakkınızı gasp etmeyiz, emeğinizi çalmayız. Önümüzdeki engelleri kaldırın, sorgulamayı, eleştirmeyi bırakın.’ demesin. Devlet yönetirken kimseye gözü kapalı güvenilmez; denetlenir… Kuvvetler ayrımı ilkesi de bunun yollarından biri. Buna karşı çıkmak, halkı devlet karşısında korunmasız bırakmak anlamına gelir, velev ki devlet ‘siz’ olun…
Dahası, hem başkanlık sistemini savunmak hem de kuvvetler ayrımından rahatsız olmak tuhaf. Demokratik rejimlerin başkanlık sisteminde kuvvetler ayrımının en katı versiyonu uygulanır. Halkın oylarıyla yeniden başkan seçilen Barack Obama şu sıralar yönetiminin bütçesini Kongre’den geçirmek için uğraşıyor. İşi hiç de kolay değil. Hem Demokratları hem de Cumhuriyetçileri ikna etmesi gerekiyor Kongre’de. Sağlık reformunda çok fena zorlanmıştı önceki döneminde. Vergi politikasında revizyon yapmak zorunda şimdi. Yeni Dışişleri Bakanı olmasına kesin gözüyle bakılan Susan Rice geçenlerde Başkan’a yazdığı bir mektupla göreve talip olmadığını açıkladı. Neden? Çünkü Kongre’den onay alamayacağı ihtimali var. Yasama’nın yönetim üzerindeki denetimi böyle bir şey. Biz nelerden şikayet ediyoruz? Gücün ‘tekelleşmesi’nden korkulur. Kuvvetler ayrımı, gücün yönetim katında tekelleşmesini, dolayısıyla otoriterleşmesini engellemenin yollarından birisi. ‘Geleneklerimize uygun bir başkanlık’ modeli arayanların kafasında böyle bir mekanizma var mı, bilmiyorum. Bildiğim devrimini daha iki yıl önce yapmış Mısır’da bile Cumhurbaşkanı Mursi’nin kendini yargının üstüne koyan, bazı kararlarını yargı denetiminin dışına bırakan bir kararnameyi bir hafta içinde geri çekmek zorunda olduğu. ‘Bizimkilerin’ devletine de demokrasi gerek.
Zaman, 21.12.2012
