Öyle anlaşılıyor ki, gündemdeki anayasa değişikliği paketinde en azından şu konular yer alacak: yargı reformu, parti kapatmanın zorlaştırılması, “Türkiye milletvekilliği” ve ombudsmanlık kurumu.
“Yargı reformu”nun bir unsurunu, HSYK’nın geniş tabanlı temsile dayanacak ve bazı üyeleri TBMM tarafından seçilecek şekilde yeniden yapılandırılması oluşturuyor. Ayrıca, Kurul Bakanlık’tan bağımsızlaştırılacak ve kararlarına karşı dava yolu açılacak. Halihazırdaki durumu kendi ayrıcalıklı konumları bakımından vazgeçilmez gören yüksek yargıçlar “zümresi”nin ve siyasi çıkarı o zümreninkiyle uyuşan CHP’nin karşı çıkmasına rağmen, bu değişikliğin yargının “bağımsızlık” ve “tarafsızlığı”nı evrensel standartlara yükselteceği açık.
Siyasi sistem içindeki işlevi açısından, Anayasa Mahkemesi’nin demokratik meşruluğunun güçlendirilmesine olan ihtiyaç da görmezlikten gelinemez. Dolayısıyla, bu Mahkeme’nin üye sayısının artırılarak bunlardan bir kısmını parlamentonun seçmesini sağlamak evrensel anlamda doğrudur. Ancak, işin içine “partizan politika”nın karışmasının yaratabileceği sakıncaları önlemek üzere, gerek HSYK’ya gerekse Anayasa Mahkemesi’ne yasama organının belirleyeceği üyelerin seçiminin “nitelikli çoğunluk” şartına bağlanması da şarttır.
Bu arada belirtmek gerekir ki, yapısında bu yönde bir değişiklik yapmadan Anayasa Mahkemesi’ne “bireysel başvuru” (“anayasa şikâyeti”) yolu getirilmesi akıllıca olmayacaktır. Çünkü, halihazırdaki ideolojik kompozisyonu devam ettiği sürece, bu yüksek mahkememizin insan hakları ihlâllerinin azalmasına hizmet etmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne gidecek başvurular için bir tür süzgeç işlevi görmesi ihtimali zayıftır.
Ne var ki, CHP sadece bu paketin muhtevasına değil, Meclisin anayasa değişikliği yapmasına da kategorik olarak karşı çıkıyor. CHP’lilere göre, “bu parlamento” sadece yeni bir anayasa değil, kısmi anayasa değişikliği de yapamaz. Bir siyasi partinin kendisinin de içinde yer aldığı Meclisin açık anayasal yetkisini yok saymasındaki tuhaflık bir yana, bu iddia hukuken de ciddiye alınamaz. Çünkü, Anayasa bu konuda çok açıktır, nitekim yasama organının anayasa değişikliğini nasıl yapacağını ayrıntılı olarak göstermiştir.
Bir de anayasa değişikliğinin referandum yoluyla onaylanmasına karşı çıkanlar var. Referandumun anayasal ve demokratik bir müessese olduğu gerçeği karşısında, “referandumla anayasa değişikliğine karşıyız” demek aslında “biz anayasa değişikliğine karşıyız” demektir. Bu arada, referandumun demokratik bir araç olmadığını ileri sürenlere de, böyle kategorik bir bağdaşmazlıktan söz edilemeyeceğini söylemek gerekir. Bunun uygunluk veya uygunsuzluğu referanduma sunulan değişikliğinin içeriğine ve halk oylamasının gerçekleştirilme şartlarına bağlıdır. Referanduma kategorik olarak karşı çıkanlar, demokratik bir araç olan halk oylamasıyla “plebisit”i birbirine karıştırıyorlar.
Kimileri de anayasa değişikliği için “tam bir uzlaşma gereği”nden söz ediyorlar. Yani, bir temenniyi anayasa normunun yerine ikame etmeyi öneriyorlar. Bir kere, değil bir anayasa değişikliğinin, yenibaştan anayasa yapımının bile “tam” bir uzlaşmaya dayanmasına imkân yoktur. “Tam bir uzlaşma”(!) ancak otoriter-totaliter rejimlerde mümkündür (Otoriter başkanlar onun için % 100’e yakın oy oranlarıyla “seçilirler”.) Öte yandan, anayasa değişikliklerinin olağan kanunlara göre daha geniş uzlaşmaları yansıtması elbette temenni olunur, ama bunun da hukuki tekniği, Anayasanın zaten yaptığı gibi, bu değişiklikleri “nitelikli çoğunluk” şartına bağlamaktır. Kaldı ki, doğrudan doğruya halkın oyuna başvurulduğu bir yerde daha nasıl bir “uzlaşma” sağlamaktan söz ediliyor?
Bu durumda, “uzlaşma”dan kastedilen, “devlet seçkinleri”nin ve onların siyasal alandaki temsilcilerinin onayı olmadan anayasanın değiştirilemeyeceği olmasın! Ya da, hiçbir zaman “tam uzlaşma” olamayacağına göre, “12 Eylül Anayasası” olduğu gibi kalsın demektir bu.
Star, 06.03.2010
