Seçim sonrası gündeme damgasını vuran konulardan biri olan yeni anayasa meselesi hem siyasetçilerin hem de medyanın ilgi odağı olmaya devam ediyor. Tüm toplumda yeni anayasa özlemi var ama umutsuzluk bu özlemi söndürüyor.
Türkiye’nin yeni bir anayasa olan ihtiyacı geçmiş dönemlerde aşağı yukarı tüm kesimlerce ifade edildi. Mevcut anayasanın geçirdiği kapsamlı değişikliklerden sonra iç tutarlılığını yitirmiş olmasının, bu değişikliklerin önemli açılımlar getirse de anayasanın temellerine nüfuz etmiş otoriter zihniyeti ortadan kaldıramadığının, Türkiye’nin geleceği ve toplumsal barışı için tazelenmiş bir anayasal sözleşmeye ihtiyaç duyduğunun altı sürekli çizildi.
Tek partili dönemde yapılan 1924 anayasası hariç anayasaların halk tarafından seçilen meclislerce yapılmaması ve Cumhuriyet tarihi boyunca demokratik anayasa yapımı sürecini yaşamamış olmamız çarpıcı gerçekler olarak karşımızda durmakta. Askeri rejimin liderinin ağzından çıkan “Benim yaptığım anayasa ile ülkeyi yönetiyorsunuz bir de beni anayasal düzeni değiştirmek suçundan yargılıyorsunuz” sözlerinin bizlerde yarattığı elemi çaresizlikle içimize attık. 1982 Anayasası 36 yıllık geçmişiyle Türkiye’nin en uzun süre kullanılan anayasası payesini ele geçirdi. Cumhuriyetin 100. yılını da bu anayasa ile kutlarsak başka bir rekoru da kırmış olacağız.
Tüm bu doğru gözlemleri yapıyoruz ama iş gündeme geldiğinde bir türlü özlem duyduğumuz yeni anayasaya sahip olamıyoruz. Yeni Anayasanın temel nitelikleri 2011 seçimlerinden sonra TBMM içinde oluşturulan Anayasa Uzlaşma Komisyonu çalışmaları 1982 Anayasasının değiştirilmesi yolunda atılmış en önemli adımdı. Bu çalışmalar sırasında Meclise sunulan onlarca uzman ve sivil toplum görüşü ve anayasa taslağı oldukça zengin bir malzeme sunuyor. Uzlaşma Komisyonu bu malzemeyi yeterince incelemeden siyasi partilerin hiç de uzlaşıcı olmayan tutumlarıyla temel konularda bir sonuca ulaşamadan görevini sonlandırdı.
Önümüzdeki dönemde gerçekten bir anayasa yapmak istiyor ve bu anayasanın Türkiye’nin geleceğini şekillendirecek, katılımcı, demokratik, çoğulcu, temel hak ve özgürlükler ile hukuk devleti ilkesine bağlı olmasını istiyorsak yapmamız gereken ilk şey temel anayasal değerler üzerinde bir uzlaşıya varabilmektir.
Yapılacak anayasanın genel ilkeleri öncelikle ele alınmalı ve bu ilkeler belirlendikten sonra maddelere geçilmelidir. İnsan hakları Türkiye’nin taraf olduğu insan hakları sözleşmeleri çerçevesinde en geniş şekliyle düzenlenmelidir. Anayasa metni yazılırken bir önceki anayasanın maddeleri ve sistematiğinden hareket edilmemeli, özgür bir şekilde kaleme alınmalıdır.
Anayasa Türkiye’nin demokratikleşmesini pekiştirmeli, toplumsal barışını sağlayacak tüm unsurları içermelidir. Türkiye’de yaşayan tüm kültürel, dini ve etnik gruplar anayasada kendilerini görebilmeli, bulabilmelidir. Dışlama ve ayrımcılık yerine kapsayıcılık ve eşitlik başından sonuna metne hâkim olmalıdır. Sözü kısa, demokrasi ve hukuk devletine vurgusu güçlü olmalıdır. Anayasa metni, devletin temel organları dışında kalan kurumları içermemelidir.
Hangi hükümet sistemi benimsenirse benimsensin kuvvetlerin birbirlerini dengelemesini sağlayacak denge ve kontrol sistemlerini yalın bir şekilde gösterebilmelidir. Merkezi devlet ile yerel yönetimler arasında iyi bir denge oluşturabilmelidir. Oybirliği değil, nitelikli çoğunluk 2011 seçimlerinden sonra oluşturulan Uzlaşma Komisyonu kendi çalışmaları için kabul ettiği kurallar çerçevesinde anayasa maddelerinin Komisyona üye veren dört partinin temsilcilerinin oybirliği ile kabul edilmesi ilkesini benimsemişti.
Elbette tüm toplumu ilgilendiren bir metnin kabulü basit bir oy çokluğuna bırakılamaz. Ancak dünyada anayasanın oybirliği ile yapıldığı tek bir örnek yokken, tüm partilerin uzlaşısını arayan bir tutumla Türkiye’nin özlediği yeni anayasayı yapması mümkün değildir.
Tam uzlaşı koşulu siyasi partileri ve çıkar gruplarını bencilleşmeye sevk eder. Karar alıcı aktörleri toplumdaki güçlerinin ötesinde bir konuma getirir. Uzlaşma Komisyonu tecrübesinden alınacak ilk ders bu olmalıdır.
Yeni Yüzyıl, 10.11.2015
http://xn--yeniyzyl-b6a64c.com.tr/makale/yeni-anayasa-ozlemi-63
