Batum’dan yakıt aldım dönüyorum. Dönüşte normalin aksine kuyruk biraz uzamış, merak ediyorum ne oluyor diye. Bir amca gümrük memuru ile tartışıyor. Ekstra yakıt almış ceza yazılacak. Epey dil döküyor ama nafile. Sonunda adam isyan ediyor: “böyle yapıyorsunuz kimse bir daha gelmek istemiyor.”
Fıkra gibi ama değil. Amca sanki bir devlet kurumunda, hem de onun gelip gelmemesi hiç umurunda olmayan bir yerde değil de özel bir işletmedeymişçesine davranıyor, bir daha gelmemekle tehdit ediyor.
Bir an için hayatımızda çok önemli yer tutan özel işletmelerin devlet kontrolüne girdiğini düşünün. Aydan aya maaşını alan memurlar, kişilik dışı formel ilişkiler, kocaman bir mevzuat vs.
Basit bir olay gibi görünüyor ama önemli. Zira insanın davranış kodlarına/kültürüne ilişkin önemli işaretler veriyor. “Kapitalist hegemonya” iddiasının aksine, bize nasıl davranacağımızı vaaz edenin piyasa alışkanlıkları/teamülleri/birikimi olduğunu gösteriyor.
Son tahlilde insanı ve tabiatını anlatan onun davranış kodları ve kültürü oluyor. Sonuçta kişi işini piyasa ile görüyor. Eğer tüm üretim devletin uhdesinde toplanmış, tüm iktisadi kurallar devletçe belirlenmişse de rüşvetle görüyor. Su akıyor, yolunu buluyor.
Eyvah tavan fiyat!
Hükümet havayolu piyasasına müdahale ederek tavan fiyatların maksimum 299 TL olacağını açıkladı. Bu haberi duyup da “eyvah” diyen kaç kişi var bilmiyorum. Ama ben dedim.
Gelelim nedenine. Belki iktisada giriş dersi bilgisi bile yeter.
Madem bu iş “karar”la oluyor bedava neden olmuyor? Çünkü maliyetleri izin vermiyor. Yani maliyete endeksli bir fiyat politikası tüm sorunlarımızı çözebilir o halde. Çözebilir mi gerçekten?
Mesela THY dünyadaki tüm pazarlarında bu politikaya dönse… hiç kar etmeden…
“Tamam kar etsin ama bir yere kadar.” Nereye kadar pardon?
Eyvah diyorum çünkü bu karar en çok taban fiyatı etkileyecek.
Bir uçağın bir uçuşta elde ettiği gelir tüm biletlerin toplamıyla oluşuyor. Ortalama fiyat ise bunun koltuk sayısına bölümüyle. Eğer eskiden 350 TL’ye satılabilen 20 adet koltuk 299 TL’ye satılırsa aradaki 51×20=1020 TL kalan tüm koltuklara dağılacak. Belki 70 TL’ye bulabildiğimiz bilet 75-80 TL’lere çıkacak.
Sonuçta Havayolu şirketi geliri düşürmemeye ya da maliyetleri düşürmeye çalışacak ki bu da çok daha kalitesiz bir hizmet demek olacak. Su akacak yolunu bulacak
Son tahlilde ya 300 TL ve üzeri fiyata bilet almaya razı olanların farkları uçaktaki diğer yolcular tarafından karşılanmış olacak ya da tüm yolcular kalitesiz ve hatta belki daha az güvenlikli bir hizmet alacak.
Sonuç? Piyasaya müdahalenin arzu edilmeyen sonuçları… Zamanla biletler gelir düzeyi nispeten daha iyi olanlarca satın alınacak, önemli sayıda düşük gelirlinin hayat kalitesi düşecek.
