Ülkemizde milletvekilleri iki güvenceden yararlanırlar. Bu güvencelerden ilki kürsü dokunulmazlığı ya da yasama sorumsuzluğu olarak bilinen kurumdur. Yasama dokunulmazlığı milletvekillerinin parlamento çalışmaları sırasında söylediği sözlerden ve paylaştığı görüşlerden dolayı herhangi bir takibata maruz kalmamaları anlamına gelir. İkinci güvence ise yasama dokunulmazlığıdır. Bu dokunulmazlık milletvekillerini yakalama, gözaltına alma, tutuklama ve mahkûmiyete, kısaca suç takibine karşı korur. Bu koruma geçicidir ve milletvekilinin görev süresi ile sınırlıdır.
Avrupa devletlerinin çoğunda her iki kuruma da yer verilir. Ancak özellikle son yirmi yılda yasama dokunulmazlığına yönelik eleştiriler artmaktadır.
Avrupa Konseyi’ne göre milletvekili dokunulmazlığı günümüz demokrasilerinde kaldırılmasa bile kapsamı daraltılması gereken bir uygulamadır. Kürsü dokunulmazlığı milletvekillerinin işlevlerini tam anlamıyla yapabilmelerini sağlayan bir kurum olmakla birlikte, yasama dokunulmazlığı yasadışı alana kayan milletvekillerine koruma zırhı oluşturan, suç işlese dahi takip edilmesini dönem sonuna erteleyen bir güvencedir.
Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu yasama dokunulmazlığına yer veren sistemlerin bu düzenlemeyi daraltarak uygulamalarını tavsiye etmektedir. Komisyon’a göre, sınırları geniş bir dokunulmazlık güvencesinin demokratik toplum gerekleriyle ne derecede uyumlu olduğu, sağlanan güvencenin ölçülü bir yaklaşımı sergileyip sergilemediği sorgulanmalıdır.
Avrupa Konseyi özellikle yolsuzluklar, örgütlü suçlar, insanlığa karşı suçlar, ırkçılık ve ırk ayrımcılığa ile ilgili suçlar bakımından dokunulmazlığın ortaya çıkaracağı negatif sonuçların altını çizmektedir.
Türkiye’de son günlerde şiddeti ve terörü desteklediği iddia edilen ve haklarında fezleke düzenlenen milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması tartışılmaktadır.
CHP, geçtiğimiz hafta, sadece hakkında iddialar bulunan HDP milletvekillerinin değil, tüm milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması önerisini getirmişti. Hükümet ise tüm milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılmasını düzenleyen bir geçici maddenin anayasaya eklenmesi önerisinde bulundu.
Meclis gündeminde bulunan beş yüzü aşkın fezlekenin tümünün ele alınarak sonuçlandırılmasının aylar alacağını öngören hükümet, böylesine bir çalışma yerine anayasa eklenecek bir geçici madde ile tüm milletvekillerinin haklarındaki fezlekelerin işleme konulması yoluna gidilmesini savunuyor.
Eğer milletvekillerinin yasama dokunulmazlıkları konusunda bir düzenleme yapılacaksa, bu düzenlemenin geçici bir madde ile sınırlı olmaması, kalıcı bir yaklaşımı ifade etmesi daha uygun olur.
Avrupa Konseyi’nin tavsiyesi ışığında geniş kapsamlı yasama dokunulmazlığı, belli ilkeler çerçevesinde sınırlanarak bir anayasal kurala dönüştürülmelidir.
Böyle bir daraltmanın nasıl yapılacağı ise farklı yaklaşımlarla ele alınabilir.
Bir öneri, dokunulmazlığın milletvekilini sadece tutuklamaya karşı koruduğu bir sistemin oluşturulmasıdır. Böylece kişi hakkındaki takibat ve yargılama normal seyrinde ilerleyebilecek, sadece son hüküm verilene kadar özgürlükten mahrumiyet kararı verilemeyecektir.
Bir diğer öneri ise belli suçların dokunulmazlık kapsamından tümüyle çıkarılması olabilir. Bazı demokratik sistemlerde dokunulmazlık kişileri sadece önemsiz suçlar kapsamında koruma altına almakta, ciddi sayılabilecek, ağır cezayı gerektiren suçlar dokunulmazlık kapsamı dışında tutulmaktadır.
Yasama organı bu öneriler dışında da dokunulmazlık kapsamını daraltıcı düzenlemeler yapabilir.
Modern demokrasilerde artık gereksiz olduğu, şeffaflığı engellediği, eşitliği bozduğu, suçların üzerini örttüğü düşünülen dokunulmazlık kurumunun kapsamı ülkemizde de yeniden düşünülmeli, tümüyle kaldırılmasa dahi daraltılmış bir alanda yeniden tanımlanmalıdır.
Yeni Yüzyıl, 18.03.2016
http://www.gazeteyeniyuzyil.com/makale/dokunulmazlik-uzerine-1709
