Uluslararası Mülkiyet Hakları İndeksi yayınlandı. İndeksin amacı, dünya genelinde mülkiyet haklarının ne derece tanınıp, korunduğunu tespit etmektir. Türkiye bu sene 129 ülke arasından 58. sırada kalarak yine kötü bir sınav verdi. Şimdi, bana ne mülkiyet haklarından, mülkiyeti olan düşünsün diyebilirsiniz elbet. Sonuçta, Bill Gates’e özenen Ali Koç’un, kapitalizm yıkılmalıdır nidaları attığı bir ülkede yaşıyoruz. Ama zengin çocuklarının “trendy” söylemlerine hemen inanmadan önce mülkiyet haklarının önemini bir de benden dinleyin. Hem de Arap Baharının ateşini fitilleyen Tunuslu Muhammed Buazizi’nin hikayesini Ali Koç’un hikayesi ile mukayese ederek…
Mülkiyet, insanları çalışmaya teşvik eden temel motivasyondur. Eğer çalışarak kazandıklarınızı biriktiremeyecekseniz ya da biriktirdiklerinizi gelecekte koruma altında tutamayacaksanız, sıkı çalışmak ya da “yaratıcı” olmak için fazla nedeniniz yoktur. Mülkiyet hakkı temelde ekonomik bir özgürlüktür. Sıradan vatandaşın mülkiyet haklarının yeterince korunmaması, onu ekonomik ilişkilerden dışlamanın en etkin yoludur. Yani mülkiyetiniz korunmuyorsa ekonomik olarak üretken faaliyetlerde bulunmanız engellenerek, fakirliğe mahkûm ediliyorsunuz demektir. Asıl sömürü ürettiğinizin elinizden alınması değildir ama üretmenize izin verilmemesidir.
Ali Koç ve arabaları
Yukarıdaki iddiamı kanıtlayacak çok örnek var. Piyasa ekonomisinin az geliştiği ülkelerde mülkiyet hakları sadece güçlü grupların bir ayrıcalığıdır. Güçsüz sıradan vatandaşlar sistematik bir şekilde mülkiyet haklarından mahrum edilir. Dolayısıyla bu ülkelerde, ya doğrudan devlet yatırımıyla (örneğin TEKEL idaresi) ya da özel gruplara verilen dolaylı ayrıcalıklarla piyasalara giriş-çıkışlar engellenir. Örneğin Ali Koç’un başında bulunduğu Koç Holding 1971’den 1980’lerinde ortalarına kadar ülkeye otomobil girişini sınırlandırarak haksız rekabete dayanan büyük bir servet biriktirmiştir. Bizler “kuş serisi” yerli arabaları ağır bedeller ödeyerek kullanırken, Koç ailesi ithal ettikleri lüks arabalarının keyfini sürmekteydi. Eşitsizlikten rahatsız olmuşa da benzemiyorlardı. Benzer holdinglerin geçmişine bakan herkes mülkiyet hakları ihlalleri üzerinden kazanılmış servetlerin izini rahatlıkla sürebilir.
Muhammed’in el arabası
Kapitalizm düşmanı multi-milyoner Ali Koç’un aksine, Tunuslu Muhammed Buazizi altı kişilik ailesinin geçimini sağlamaya çalışan fakir bir işportacıydı. Devlet dairesinde “dayısı” olmadığından memurluğa girememiş olan Muhammed, bir hayli sınırlı olan özel sektörde de iş bulmayı başaramamıştır. Çareyi el tezgâhında meyve satmakta arayan Muhammed, bu seferde zabıtaların sistemli rüşvet talepleri ile boğuşmak zorunda kalmıştı. Muhammed el tezgâhının ticaret kaydını yaptıramamıştır. İşlemler öyle uzun ve maliyetliydi ki, Muhammed’in yasal ticaret yapma imkânı resmen elinden alınmıştı. Muhammed’in yasal hakkı olsa dahi, polis ve zabıta rüşvet alıyor ve hatta işportacıların mallarını adeta gasp etmekten geri durmuyordu. El tezgâhının keyfi bir şekilde elinden alındığı ve malını geri talep etmesine rağmen, yetkililerin başlarından savdığı Muhammed, 17 Aralık 2010 tarihinde kendini yakarak uğradığı haksızlığı protesto etti. Muhammed’in bu isyanı onunla benzer tecrübeleri yaşamış Tunuslu fakir halkın isyan etmesine yol açmış ve Arap Baharı Muhammed’in yanan bedeni üzerine başlamıştır.
Muhammed Buazizi’nin talebi basitti: malına ve çalışma hakkına saygı gösterilmesi. İnsan olmanın, hayatta kalmanın başka bir yolu yoktu. Mülkiyet hakkının olmadığını anlayınca yaşama ümidini kaybetti ve kendini yaktı. Bu kadar basit ama bir o kadar da insani bir taleptir, mülkiyet hakları. “Ali Koç”giller bu ülkeye gerçek bir katkı sunmak istiyorlarsa herkes için eşit mülkiyet hakkını savunarak işe başlayabilirler. Zira vatandaş, devletçiliğe ve mülkiyet gaspına yeterince doydu!
Yeni Yüzyıl, 21.11.2015
